Η πρόσκληση για το εκπαιδευτικό ταξίδι στο Λονδίνο και το JBL VTX A series training ήρθε από την εταιρία Bon Studio, που ως γνωστόν αντιπροσωπεύει εδώ και χρόνια τη JBL και το ευρύτερο Harman Pro γκρουπ στη χώρα μας και η επίσκεψη- εκπαίδευση, οργανώθηκε με κάθε λεπτομέρεια τόσο από την Ελληνική αντιπροσωπεία όσο και από το Harman γκρουπ.
Μεγάλη εβδομάδα λοιπόν με μητροπολιτικό Λονδίνο, JBL training, πολύτιμες γνώσεις και καλή παρέα εκλεκτών συναδέλφων και φίλων, είναι από τα πράγματα που σου υπενθυμίζουν γιατί αγαπάς ακόμα αυτή τη δουλειά…
Troxy London: ένα επιβλητικό art Deco δημιούργημα…
Ο ακριβής προορισμός μας και ο χώρος που έλαβε χώρα το training, ήταν το Troxy του ανατολικού Λονδίνου, ένα πανέμορφο και καλοσυντηρημένο art Deco θέατρο και music venue που κατασκευάστηκε το 1932. Για την ιστορία, εδώ προβλήθηκε για πρώτη φορά στην Ευρώπη, το Σεπτέμβριο του 1933 η ταινία King Kong, που υπήρξε η απόλυτη υπερπαραγωγή της εποχής, ενώ στη σκηνή που πατήσαμε, έχουν φιλοξενηθεί μπάντες πρώτης γραμμής όπως ο Nick Cave και οι Bad Seeds, Patti Smith, Morrissey, Jesus and Mary Chain, Pixies, Flying Lotus, Jarvis Cocker, Beady Eye, Garbage, Doves, City and Colour, Stereophonics, Kano και δεκάδες άλλοι. Μια ακόμα σημαντική ‘προίκα’ του Troxy είναι και το αυθεντικό Wurlitzer όργανο που φιλοξενεί, ένα από τα ελάχιστα venues στον κόσμο που διαθέτουν αυτό το προνόμιο…
Επίσης, το Troxy είναι το πρώτο venue στην Ευρώπη που έχει εγκατασταθεί μόνιμα το line array σύστημα VTX A12 της JBL...
Φτάνοντας στο Troxy, η Ελληνική ομάδα με αρχηγό αποστολής το Νίκο Σταϊκούρα από το Bon Studio και τους Πάρη Κατσέλα (που παρεμπιπτόντως εδώ και μερικούς μήνες είναι ο ιδιοκτήτης του πρώτου Α8 συστήματος στην Ελλάδα), Γιώργο Παρασκευόπουλο, Βαγγέλη Πάνου, Δημήτρη Παπανικολάου, Θωμά Νάστο, Σπύρο Ρηγόπουλο και την κυρία Γωγώ Βαγενά, έπιασε θέση στα πρώτα έδρανα, ακριβώς απέναντι από τα συστήματα της σειράς VTX της JBL (το μεγαλύτερο και ‘μόνιμο’ Α12 και το μικρότερο Α8 που βρισκόταν 'παρκαρισμένο' στο χώρο για τις ανάγκες του training).
O πολυτάλαντος κος Ed Jackson
Ο Ed Jackson ήταν ο βασικός εισηγητής και εκπαιδευτής μας στα πλαίσια του 2ήμερου σεμιναρίου, εδώ στο Troxy.
Μας συστήθηκε, λέγοντας ότι δουλεύει τα τελευταία 5 χρόνια για την JBL, ενώ πιο πριν έχει διατελέσει τεχνικός διευθυντής στη Live Nation, ενώ έχει εργαστεί και σε άλλους σημαντικούς κατασκευαστές ηχείων.
H πραγματικά διαφορετική full face grill σειρά ‘A’…
Ξεκινώντας την παρουσίαση, ο Ed μας εκμυστηρεύθηκε πως όταν είδε για πρώτη φορά το σύστημα VTX και το σύγκρινε νοερά με τα μεγάλα συστήματα της εταιρίας, ένιωσε λίγο αμήχανα, αλλά όταν στη συνέχεια το έπιασε στα χέρια του, το ‘κρέμασε’ και κυρίως όταν το άκουσε, κατάλαβε αμέσως ότι η σειρά Α είναι κάτι πολύ αξιόλογο και διαφορετικό από οτιδήποτε άλλο είχε κατασκευάσει η JBL.
Η line array σειρά VTX series Α, αποτελείται από δυο 3-δρομους δορυφόρους, το ολοκαίνουργιο A8 (παρουσιάστηκε στην περυσινή InfoComm τον Ιούνιο) και το Α12 (παρουσιάστηκε πρώτο πρίν από περίπου 2 χρόνια), το Α12W με τη διευρυμένη οριζόντια διασπορά των 120 μοιρών και από 3 sub που συμπληρώνουν συχνοτικά τη σειρά ανάλογα με τις ανάγκες του χώρου ή του προγράμματος σε χαμηλό. Πρόκειται για τα VTX B18 (επίσης ολοκαίνουργιο), VTX G28 και VTX S28.
VTX A series – Από λευκό χαρτί, αλλά με όλη την ‘προίκα’ των 70 χρόνων της JBL...
Ο Ed ξεκίνησε την παρουσίαση της VTX σειράς Α, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι πρόκειται για μια full face grill σειρά, που κυριολεκτικά ενσωματώνει και τα 70 χρόνια εμπειρίας της JBL στην κατασκευή μεγαφώνων και ηχείων, γι’ αυτό και τα μοντέλα της σειράς ενσωματώνουν δεκάδες καινοτομίες και πατέντες που καθιστούν τη σειρά καινοτόμα και αυτό είναι κάτι που όχι μόνο φαίνεται, αλλά κυρίως ακούγεται…
Πριν περάσει στα ενδότερα των εκπροσώπων της σειράς, ο Ed αναφέρθηκε στο vintage show της έκθεσης prolight+sound 2019 στη Φρανκφούρτη, αναφέροντας ότι η συντριπτική πλειοψηφία των παλιών και συνάμα κλασικών συστημάτων του παρελθόντος που παρουσιάστηκαν εκεί, ‘φόραγαν’ μονάδες της JBL (παρεμπιπτόντως το aLive ήταν στη Φρανκφούρτη και είδε και άκουσε από κοντά πολλά από τα συστήματα στα οποία αναφέρθηκε ο Ed).
Ξεκινώντας την παρουσίαση των μοντέλων A8 (του οποίου ένα αναλυτικό preview μπορείτε να διαβάσετε εδώ σε παλαιότερο άρθρο του aLive) και A12 της VTX Series, ο Ed ξεκαθάρισε ότι μια μεγάλη ομάδα τεχνικών και στελεχών της JBL αφιέρωσε πραγματικά πολύ χρόνο για το σχεδιασμό, την ανάπτυξη και την υλοποίηση των νέων μοντέλων, και ως εκ τούτου οι καινοτομίες που έχουν λάβει χώρα είναι πολλές. Η μεγαλύτερη όλων όμως έχει να κάνει με την κόρνα που έχει κατασκευαστεί εξ’ αρχής συνδυάζοντας το το phase plug και τον κυματοδηγό σε μια κοινή κατασκευή, γεγονός με ευεργετικά αποτελέσματα στην ευαισθησία και την μείωση της παραμόρφωσης και του βάρους. Αναφέρθηκε εκτενώς στο V-Shape ring διάφραγμα, καθώς και στο νέο flower shaped exit που συμβάλλει στην επίτευξη ακόμα καλύτερου sampling του διαφράγματος, ενώ μας έδειξε το πώς η αλουμινένια έξοδο παίζει το ρόλο ψύκτρας και όλα αυτά σε ένα εξαιρετικά ελαφρύ και compact ‘πακέτο’.
Εν συνεχεία μας παρουσίασε το νέο θόλο, μας έδειξε το D2 dual diaphragm με το διπλό πηνίο φωνής και την ενσωματωμένη τεχνολογία Differential Drive που αποτελεί πατέντα της JBL για την επίτευξη βέλτιστης διαχείρισης ισχύος, και ακόμα μεγαλύτερης ευαισθησίας. Ακολούθησε μια γρήγορη σύγκριση της τεχνολογίας Meandering flower exit vs traditional ring exit καθώς και μια σύγκριση μεταξύ ενός διαφράγματος θόλου και ενός διπλού δακτυλοειδούς διαφράγματος, αυτού δηλαδή που χρησιμοποιεί η εταιρία στα HF drivers της εν λόγω σειράς.
Το ευφυές ‘τρικ’ της JBL που ακούει στο όνομα RBI (Radiation Boundary Integrator)…
Εν συνεχεία έφτασε η στιγμή για να σηκωθούμε για πρώτη φορά από τις θέσεις μας, καθώς ο Ed μας προσκάλεσε να δούμε από κοντά μια καμπίνα A8 αφού πρώτα αφαίρεσε την εμπρόσθια σίτα της. Αυτό που παρατηρήσαμε ήταν δυο ειδικά σχεδιασμένα και προσαρμοσμένα ‘φτερά’ από συνθετικό υλικό να καλύπτουν εξολοκλήρου σχεδόν την μπροστινή μπάφλα της καμπίνας με τις μεγαφωνικές μονάδες. Αυτή είναι η νέα πατενταρισμένη τεχνολογία Radiation Boundary Integrator (RBI) της JBL που όπως μας έδειξε και μας ανέλυσε ο Ed, με τον τρόπο αυτό οι μηχανικοί της εταιρίας ουσιαστικά ‘τοποθετούν’ τα mid drivers στον κυματοδηγό υψηλών συχνοτήτων προκειμένου να επιτευχθεί η απρόσκοπτη μετάβαση σε κάθε ζώνη και η μέγιστη πυκνότητα του μετατροπέα. Όπως εγώ το ερμήνευσα θεωρητικά, πρόκειται ουσιαστικά για έναν έξυπνο τρόπο προσομοίωσης σημειακής ομοαξονικής πηγής και ‘ενοποίησης’ της λειτουργίας και της συμπεριφοράς των δυο κρίσιμων δρόμων (μεσαίων και υψηλών συχνοτήτων).
Μιλώντας μας για το διάγραμμα κάλυψης των Α8 και Α12, ο Ed αναφέρθηκε και στα A12 W που έχουν την ίδια συχνοτική και φασική απόκριση με τα Α12 προκειμένου να ‘ματσάρουν’ ιδανικά μεταξύ τους.
Ένα εξίσου σημαντικό στοιχείο που αφορά όλα τα επιμέρους τμήματα των ηχείων της νέας σειράς, έχει να κάνει με την προσοχή στη λεπτομέρεια αλλά και στα υλικά που χρησιμοποιούν, καθώς όπως μας είπε, επέλεξαν ποιοτικά και πρωτοποριακά υλικά παντού.
Dual differential drive MF Woofer
Τα γούφερ που χρησιμοποιούνται στα Α8 και Α12, είναι 4ης γενιάς differential drive design. Σε αυτά συναντάμε μια νέα διάταξη του μαγνητικού συστήματος νεοδυμίου και μάλιστα Dual differential drive. Αυτό δεν είναι κάτι νέο για την JBL αλλά μια καινοτομία που εξελίσσει συνεχώς, καθώς για πρώτη φορά εφάρμοσε την εν λόγω τεχνολογία το 1995 με 6 κατοχυρωμένες πατέντες (διπλό πηνίο φωνής dual gap και μαγνήτες νεοδυμίου εντός του πηνίου φωνής με ψύκτρες ενσωματωμένες στο cast του αλουμινένου frame για περαιτέρω αποτελεσματικότητα στην απαγωγή θερμότητας).
Τα θετικά αποτελέσματα αυτής της τεχνολογίας είναι πολλά και κρίσιμα, καθώς έχει επιτευχθεί δραστική μείωση βάρους, περαιτέρω πρόσληψη ισχύος, χαμηλότερη παραμόρφωση και αναβαθμισμένη γραμμικότητα της συμπεριφορά του μεγαφώνου σε ακραίες συνθήκες οδήγησης.
O Εd αναφέρθηκε επίσης στο νέο LF Port design που εφαρμόζει η JBL. Το ονομάζουν flared port design και αυξάνει την ροή του αέρα με την ελάχιστη δυνατή διάμετρο, εξαλείφοντας παράλληλα όλες τις ανεπιθύμητες συνέπειες.
Ποιότητα κατασκευής και υλικών, νέο κρεμαστικό σύστημα και τα ‘απαραίτητα’... βασανιστήρια
Ο Ed τόνιζε επανειλημμένα και όποτε του δινόταν ευκαιρία σε κάθε section του συστήματος που παρουσίαζε, ότι η εταιρία δεν έχει κάνει εκπτώσεις και οικονομία πουθενά. Αυτή άλλωστε ήταν και μια από τις βασικές προϋποθέσεις του τμήματος R&D, να χρησιμοποιηθούν δηλαδή παντού ποιοτικά υλικά, προκειμένου να αυξηθεί η ανθεκτικότητα και η ζωή του συστήματος στο δρόμο κάτω ακόμα και από τις πιο αντίξοες και απαιτητικές touring ή installation συνθήκες.
Ετσι λοιπόν, έχει προσεχθεί και η παραμικρή λεπτομέρεια, όπως για παράδειγμα στη full face γρίλια, στη δομή και στο εσωτερικό της κάλυμμα προκειμένου τα κρίσιμα components του ηχείου να προστατεύονται ακόμα περισσότερο από τις εξωτερικές συνθήκες εξ’ ου και η προδιαγραφή αδιαβροχότητας πλέον φτάνει στα επίπεδα του IP55.
Επίσης κάθε ηχείο της σειράς A, όπως και όλα τα επαγγελματικά ηχεία της JBL, έχει υποστεί τα γνωστή βασανιστική δοκιμή των 100 ωρών (έχει δηλαδή οδηγηθεί και τεσταριστεί σε συνθήκες ακραίας οδήγησης και λειτουργίας) πριν συσκευαστεί και είναι έτοιμο προς διάθεση.
Εξίσου πολύ δουλειά έχει γίνει τόσο όσον αφορά το σύστημα ανάρτησης του συστήματος όσο και στον τρόπο αποθήκευσης και μεταφοράς του. Το array αποθηκεύεται ανά 4 καμπίνες με γωνία κλίσης 10 μοιρών. Οσον αφορά το κρέμασμα, εφαρμόζεται ένας νέος πατενταρισμένος auto-locking μηχανισμός που επιτρέπει την επιλογή γωνίας κλίσης όταν οι καμπίνες βρίσκονται στο έδαφος, ενώ όταν το σύστημα αναρτάται ο μηχανισμός κλειδώνει αυτόματα τις καμπίνες της συστοιχίας στην προκαθορισμένη γωνία κλίσης για κάθε καμπίνα (με βήμα κλίσης 0,25). Επίσης, ο Ed έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στο νέο pin σε σχέση με τις προηγούμενες σειρές και μας απέδειξε το γιατί στην πράξη, καθώς ο τρόπος ανάρτησης είναι ευκολότερος και ασφαλέστερος από ποτέ.
Βασική Line array θεωρία και η απαραίτητη φυσική
Το μενού της παρουσίασης είχε στη συνέχεια όλη τη βασική θεωρία σχετικά με τα line array συστήματα και τις αρχές λειτουργίας τους, ενώ ο Ed ακριβώς μετά τη θεωρία για τις κυλινδρικές πηγές ήχου, έφτασε έως το comb filtering, ενώ μας υπενθύμισε ότι το JBL 4682 που κατασκευάστηκε το 1978 αποτέλεσε την πρώτη έμπρακτη ιδέα και υλοποίηση line array συστήματος.
Η θεωρία συνεχίστηκε με offstage LL/RR versus Main L-R array separation, με offstage LL/RR versus Main L-R array orientation και με τους τρόπους μείωσης των ηχητικών παρεμβολών, φτάνοντας έως τις παρεμβολές πολλαπλών πηγών, ενώ το συγκεκριμένο τμήμα της θεωρίας ολοκληρώθηκε με time alignment.
Εν συνεχεία πήραμε μετρήσεις του venue (να υπενθυμίσω ότι ο κάτω χώρος είχε ουσιαστικά δυο επίπεδα, ενώ διέθετε και μπαλκόνι με μεγάλο αριθμό θέσεων) και στη συνέχεια μας ζήτησε να ανοίξουμε το Line Array Calculator software 3.2 της JBL, όπου τοποθετήσαμε τα δεδομένα του χώρου. Εν συνεχεία πλοηγηθήκαμε αναλυτικά στις παραμέτρους του προγράμματος και σετάραμε το σύστημα της αίθουσας, ενώ σε κάθε βήμα ο Ed παρακολουθούσε την πρόοδο κάθε ομάδας ξεχωριστά.
Σετάρισμα του συστήματος A8
Και ήρθε η πολυαναμενόμενη ώρα που από τη θεωρία περάσαμε στην πράξη, καθώς όλοι οι παρευρισκόμενοι (περίπου 70, από αρκετές Ευρωπαικές χώρες) ανά ομάδες αναρτήσαμε τα δυο κανάλια του συστήματος που αποτελούνταν από 6 καμπίνες στην πλευρά και ένα sub flying (VTX B18) στο επάνω μέρος. Το σύστημα όντως αναρτάται εύκολα, ακόμα και από κάποιον που δεν έχει αναρτήσει ποτέ ξανά line array σύστημα στη ζωή του. Το κρεμαστικό είναι ελαφρύ και απλό και ο νέος πατενταρισμένος auto-locking μηχανισμός είναι εξαιρετικά εύχρηστος και προσφέρει ευκολία και ασφάλεια. Και αφού ανεβάσαμε το σύστημα με τις κατάλληλες κλίσης ‘σκοπεύοντας’ και τα δυο επίπεδα της κεντρικής αρένας του Troxy, περάσαμε σε ακροάσεις με την οδήγηση όλων των συστημάτων που ακούσαμε (Α8, Α12, sub VTX G28, VTX B18) να αναλαμβάνει το V Rack με τους 3 Crown i-tech 4x3500 ανά ρακ…
Ακούγοντας το Α8: Η γνωστή JBL με ‘ευρωπαϊκή’ χροιά
Δεν κρύβω ότι είχα ακούσει αρκετές φήμες για το πώς ακούγεται η νέα σειρά VTX A series της JBL και μάλιστα από ανθρώπους που είχαν άμεση σχέση με το νέο σύστημα ή πολύ απλά το είχαν ακούσει… Στην πρόσφατη έκθεση prolight+sound άκουσα το σύστημα αναρτημένο για ομιλίες συνεδρίου με μικρόφωνα χειρός και χειλόφωνα και με στάθμη που μετά βίας ξεπερνούσε τα όρια του ‘ψιθυρίσματος’. Οπότε ναι, κάτι είχα στο μυαλό μου ειδικά για την περιοχή της φωνής, όμως οι πραγματικά αναλυτικές ακροάσεις του Α8 πραγματοποιήθηκαν εδώ στο Λονδίνο, με τον Ed να παίζει αρχεία αναφοράς οδηγώντας το σύστημα μέσα από τη Soundcraft Vi3000 του Troxy…
Το πρόγραμμα ακροάσεων περιλάμβανε τρακ αναφοράς και ξεκίνησε με πιο ‘χαλαρές’ ακροάσεις σε ενορχήστρωση, μίξη και στάθμη, όμως είναι χαρακτηριστικό ότι από την εισαγωγή κιόλας του πρώτου τρακ το σύστημα ξεδίπλωσε και απέδωσε αβίαστα όλα τα βασικά στοιχεία του ηχητικού χαρακτήρα του. Και μαζί με αυτά μας παρέθεσε τη βασική ακουστική του ταυτότητα, που προσωπικά θα τη χαρακτήριζα όχι απλά ενδιαφέρουσα, αλλά σχεδόν ριζοσπαστική.
Ποια είναι αυτή; Ενώ το σύστημα καταφέρνει και διατηρεί σχεδόν αναλλοίωτο τον κλασικό ‘in your face’ χαρακτήρα της JBL, που αποτελεί και κοινό χαρακτηριστικό ολόκληρης της Αμερικάνικης σχολής ήχου (που η ίδια η JBL καθόρισε σε μεγάλο βαθμό), τον εμπλουτίζει παράλληλα με έναν ενδιαφέρον μουσικό χαρακτήρα που καθιστά την ακρόαση όσο ξεκούραστη, αέρινη και διάφανη πρέπει, δίχως όμως να χρωματίζει ή να προσθέτει έντονο χαρακτήρα στο άκουσμα. Ακόμα και όταν πιέστηκε από τον Ed, το σύστημα δεν έδειξε δυσφορία σε κανένα τμήμα του συχνοτικού φάσματος, με τις αναλυτικές υψηλές να μη γίνονται ποτέ επιθετικές και ο χαρακτήρας του ακούσματος να παραμένει πάντα μεστός και πλούσιος σε αρμονικές. Ένα άλλο σημείο που αξίζει ιδιαίτερης μνείας είναι η καθαρή του μεσαία περιοχή και το πληθωρικό αλλά καλά ελεγχόμενο χαμηλό του. Πραγματικά όλοι μας δυσκολευτήκαμε να πιστέψουμε ότι ακούμε 8ιντσα γούφερ με ένα μόνο sub στην πλευρά (VTX B18) με μονό 18ιντσο γούφερ και μάλιστα αναρτημένο στο άνω τμήμα της συστοιχίας του κάθε καναλιού.
Το σύστημα πήρε απ’ όλους εξαιρετικές κριτικές για την καταληπτότητά του και κυρίως για την απόδοσή του, αφού είναι προφανές ότι ‘παίζει’ παραπάνω από την κατηγορία του, προσωπικά όμως με κέρδισε για την ταχύτητα στην απόδοση των δυναμικών της μουσικής και των έντονων μεταβατικών, καθώς και για τη στερεοφωνική του εικόνα.
Με τη σειρά Α η JBL θεωρώ ότι αλλάζει, αλλά δίχως να βάλει νερό στο κρασί της και να αλλοιώσει το χαρακτήρα της. Απλά κρατάει όλα τα θετικά στοιχεία της ιδιαίτερα πλούσιας προίκας της σε τεχνολογία, κατασκευή, και ήχο και τα μπολιάζει με όλα εκείνα τα απαραίτητα στοιχεία που καθιστούν το άκουσμα ξεκάθαρο, αλλά ξεκούραστο, υπό όρους μουσικό και διόλου επιθετικό ακόμα και σε ακραίες συνθήκες οδήγησης. Ένα σύστημα που απολαμβάνεις να ακούς μουσική από αυτό, και που σίγουρα απολαμβάνεις να δουλεύεις με αυτό…
Να σημειώσω ότι το σύστημα το ακούσαμε και Live με την υπέροχη φωνή της Γωγώς Βαγενά ακαπέλα φυσικά, και αυτό είχε εξίσου ενδιαφέρον όσον αφορά το πεδίο των ακροάσεων, ενώ ιδιαίτερο ενδιαφέρον έδειξαν και όλοι οι υπόλοιποι παρευρισκόμενοι στο σεμινάριο.
VTX Subwoofer design
Αυτή ήταν και η βασική θεματολογία της δεύτερης ημέρας του σεμιναρίου, που επίσης ήταν μοιρασμένη ανάμεσα σε θεωρία και πράξη. Όπως προαναφέραμε, η VTX σειρά όσον αφορά τα sub, περιλαμβάνει τα μοντέλα VTX S25, S28 και G28. Στους εν λόγω κωδικόυς, τo τελευταίο νούμερο αναφέρει τη διαγώνιο του driver και το πρώτο το πόσα γούφερ φιλοξενεί.
Όπως μας πληροφόρησε ο Ed, οι στάνταρ αναλογίες μεταξύ line array καμπινών και sub για το μεγάλο V25 είναι 3:2 όταν πρόκειται για rock / pop μουσική, ενώ για metal η αναλογία είναι 1:1 και για ειδικά event corporate κλπ η αντίστοιχη αναλογία είναι 2:1.
Μας έδειξε επίσης το διάγραμμα gain / συχνότητας (πριν το limiter) για διάφορες αναλογίες δορυφόρων / sub, ενώ μας έδωσε διάφορα παραδείγματα αποκοπής, τοποθετώντας το x-point στα 60 ή 80Hz καλύπτοντας έτσι διαφορετικές ανάγκες σε πρόγραμμα, μπάντα, χώρο κλπ
Time alligment και βασικοί τρόποι τοποθέτησης των sub
O Ed μας παρουσίασε τους 3 βασικούς τρόπους εγκατάστασης των sub σ’ ένα σύστημα, που είναι οι εξής: L-R / LCR / Central Line. Παράλληλα μας επισήμανε ότι τo σημείο αναφοράς χρονικής ευθυγράμμισης αποτελεί πάντα ένα συνδυασμό ανάμεσα στις διαφορές του γεωμετρικού path ανάλογα με τη θέση και μας τόνισε ότι η χρονική ευθυγράμμιση πρέπει να λαμβάνει χώρα στο σημείο ίσης ενέργειας μεταξύ του SPL του stack των sub και του SPL του κυρίως συστήματος. Αυτό είναι το σωστό σημείο αναφοράς. Εξ'ου και η πρόσθεση geometric delay στο pre aligned delay.
Τρόποι ανάρτησης των sub και πλεονεκτήματα κάθε διάταξης…
Εν συνεχεία μας μίλησε για τους επιμέρους τρόπους ανάρτησης των sub.
Ξεκινησε με τα Physically coupled subwoofers που είναι αναρτημένα είτε offstage ή πίσω από το Main L-R σύστημα και μας ανέλυσε τα πλεονεκτήματά αυτού του τρόπου τοποθέτησης που είναι τα εξής: αναβαθμισμένη ενέργεια χαμηλών και χρονική ευθυγράμιση, εξάλειψη των στάσιμων κυμάτων για τον κόσμο που βρίσκεται από κάτω και καθαρότερη σκηνή.
Εν συνεχεία ο Ed μας περιέγραψε τα πλεονεκτήματα των αναρτημένων sub πάνω από το Main L/R σύστημα (ίδια με πρίν με επιπλέον μπόνους στον καλύτερο έλεγχο του κάθετου διαγράμματος και της κατευθυντικότητας, ενώ το μήκος του line source διευρύνεται στις χαμηλές συχνότητες και παράλληλα είναι δυνατή η δημιουργία cardioid sub sections για μειωμένη ακτινοβολία στον πίσω άξονα).
Επόμενος τρόπος ανάρτησης το ‘Fly stack’ με τα sub να αναρτώνται κάτω ακριβώς από το main σύστημα, αριστερά και δεξιά. Εδώ κερδίζουμε ακόμα περισσότερο σε χαμηλό, καθώς το μήκους της line source πηγής διευρύνεται περαιτέρω. Η εν λόγω εφαρμογή συνίσταται για επίπεδα open air venues.
Άλλος τρόπος ανάρτησης των sub είναι στη μέση των Main L/R arrays, μια αγαπημένη μέθοδος των θεατρικών sound designers, καθώς έτσι καλύπτουν καλύτερα μπαλκόνια και κάτω τμήματα θεάτρων με τη χρήση λιγότερων καμπινών. Ετσι επιτυγχάνεται καλύτερη under balcony διείσδυση με μειωμένες ανακλάσεις, ενώ είναι εφικτή και η καρδιοειδής εφαρμογή των sub για λιγότερη ακτινοβολία προς τη σκηνή.
Τέλος μας παρουσίασε και τον υβριδικό τρόπο ανάρτησης με αναρτημένα και stacked subs.
Ολοκληρώνοντας τις αναρτώμενες τεχνικές τοποθέτησης των sub, περάσαμε και στους stacked τρόπους τοποθέτησης, με αυτό που επικρατεί γενικώς σήμερα στις παραγωγές, να είναι το center sub line array με ηλεκτρονικό delay steering, καθώς εδώ το βασικό πλεονέκτημα είναι πως όλα τα ports βρίσκονται σε σειρά, ενώ μέσω του mirror image ‘διπλασιάζονται’ τα sub. Φυσικά μιλήσαμε και αναλύσαμε όλα τα πλεονεκτήματα των Cardiod subwoofers arrays και στις δυο προσεγγίσεις Gradient / Endfire.
Eν συνεχεία επιστρέψαμε στο Lac 3.2 αλλά αυτή τη φορά για τα sub. Βάλαμε 12 (4 τριάδες) sub VTX G28 όλα stack μπροστά από τη σκηνή σε καρδιοειδές set-up κι εν συνεχεία σετάραμε τα πάντα μέσω του προγράμματος (αναστρέψαμε το μεσαίο σε κάθε 3άδα, βάλαμε polarity, κλπ) ενώ μέσω του HiQnet Performance σετάραμε το σύστημα και τους ενισχυτές οδήγησης των V Rack. Στη συνέχει ο Ed πραγματοποίησε μετρήσεις μέσω Smaart τοποθετώντας το μικρόφωνο και πίσω από τα sub με το μπροστινό mic να είναι in line για να δει ακριβώς τι συμβαίνει με τις ακυρώσεις στη σκηνή, παίρνοντας μετρήσεις μπροστά και πίσω.
Συνέχισε τις μετρήσεις – ίδιες θέσεις – μπρός & πίσω για κάθε ανεξάρτητο subcluster (που σημειωτέον είχε αντίθετο setup οριζόντια τοποθέτηση καρδιά – με το μεσαίο ανεστραμμένο) προσκειμένου να δει τη συμπεριφορά του καθενός cluster και να το ρυθμίσει ξεχωριστά. Εκανε το ίδο και με το άλλο σετ όπου το κάτω sub ήταν ανάστροφα τοποθετημένο, προκειμένου να αποφασίσουμε για τη διάταξη των subarrays το χώρο.
Τοποθετώντας και ρυθμίζοντας τα sub στο Troxy…
Τελικώς καταλήξαμε στην αγαπημένη διάταξη του Ed που είναι η εξής: κάθετα τοποθετημένα τα sub ανά 3άδες (συνολικά τέσσερις 3άδες) μπροστά από τη σκηνή, με το μεσαίο σε κάθε 3άδα τοποθετημένο ανάποδα για την επίτευξη cardioid mode σε όλα τα subarrays και με απόσταση 67 εκατοστά ανάμεσα σε κάθε array 3άδα…
Εν συνεχεία, ξανασέταρε στο Performance και επέλεξε για το demo τους 80 Hz preset (οι μηχανικοί του Toxy χρησιμοποιούν 60Hz preset) και αφού έκανε auto match +send, ονόμασε τα group των subς ως sub1,2,3 και 4.
Εν συνεχεία τροφοδότησε με pink noise ένα – ένα τα sub κάθε array, με ένα συνεργάτη του να τσεκάρει ότι όντως παίζει αυτό που του δείχνει κάθε φορά το Performance στην οπτική απεικόνιση. Εν συνεχεία, αφού τσέκαρε τα delay τα επέλεξε ως all subs και τα τροφοδότησε με pink noise με το μετρητικό μικρόφωνο τοποθετημένο στο πλάι δεξιά. Μετά επανέλαβε τις μετρήσεις με delay off και μέτρηση με το front mic και με delay on και σύγκρινε τις δυο καμπίνες. Αφού τελείωσε με τα sub ξεκίνησε μετρήσεις στο σύστημα του θεάτρου των A12 (12ανά πλευρά) και αφού μέτρησε μεμονωμένα το σύστημα για να δει τη γραμμική συμπεριφορά του ως προς τη φάση, εν συνεχεία προχώρησε σε μετρήσεις και με τα sub ενεργοποιημένα και μας έδειξε το ‘ματσάρισμα’ δορυφόρων και sub, καθώς και τη φασική συμπεριφορά του συστήματος.
Εν συνεχεία μέσω του Performance προσάρμοσε τα delays με βάση τις απεικονίσεις μέσω Smaart κι έτσι σέταρε το σύστημα συνολικά.
Ακούγοντας το Α12…
Οι ακροάσεις του A12 πραγματοποιήθηκαν με το ίδιο πρόγραμμα αλλά και με τρακ που έδωσαν στον Ed οι παρευρισκόμενοι στο σεμινάριο. Το σύστημα το ακούσαμε τόσο μόνο του, όσο και με τα sub VTX G28 (4 τριάδες – κάθετα τοποθετημένα σε cardioid mode) όλα stack στο σημείο μπροστά από την υποτιθέμενη σκηνή.
Εν συνεχεία, ακολούθησαν και ενδιαφέρουσες Α-Β ακροάσεις ανάμεσα στο Α12 και στο μικρότερο Α8.
Είναι λοιπόν το Α12 ένα μεγαλύτερο Α8 σε ηχητική συμπεριφορά? Ναι, είναι η απάντηση, μόνο που το Α12 είναι ένα πολύ - πολύ μεγαλύτερο σύστημα από το Α8 και αυτό γίνεται αντιληπτό από την πρώτη κιόλα στιγμή. Δυναμικά, ταχύτητα, SPL, χαμηλό, σώμα στις χαμηλομεσαίες, είναι πληθωρικά με την αλλαγή επιπέδου ανάμεσα στα δυο συστήματα να είναι κάτι παραπάνω από ακουστή. Φυσικά η ηχητική ταυτότητα των δυο συστημάτων είναι κοινή, με το Α12 να είναι κι αυτό ‘εξευγενισμένο’ στις υψηλομεσαίες, ξεκούραστο και διάφανο, όμως να σου δίνει την αίσθηση ότι όταν χρειαστεί μετατρέπεται εύκολα σε ‘κτήνος’ μοιάζοντας ατελείωτο από SPL και δυναμικά. Επίσης κάλυψε εξαιρετικά όλο το χώρο του Troxy, ‘έβγαλε’ με άνεση όλο το επάνω μπαλκόνι, αποδεικνύοντας ότι είναι ένα σύστημα που δεν αστειεύεται. Η διαφορά του άλλωστε με το A8 είναι τέτοια που το γνωρίζει και η ίδια η JBL και αργά ή γρήγορα αναμένεται να καλύψει το ‘κενό’ με το Α10…
Ακολούθησε ‘κατέβασμα’ και ‘ανέβασμα’ της μιας πλευράς του συστήματος Α12. Ιδια τεχνολογία κρεμαστικού και ίδια λογική ανάρτησης με το Α8 (άλλωστε το Α8 έχει 'δανειστεί' το κρεμαστικό του Α12), με τη διαφορά ότι εδώ έπρεπε να είμαστε πιο προσεκτικοί, καθώς το βάρος κάθε καμπίνας είναι διπλάσιο (30 κιλά το Α8 και 60 κιλά το Α12), και αντίστοιχα οι διαστάσεις της καμπίνας σημαντικά μεγαλύτερες.
Το δια ταύτα από το Λονδίνο της JBL…
Φεύγοντας από το Troxy και αποχαιρετώντας το μητροπολιτικό Λονδίνο για την πτήση της επιστροφής, οι αποσκευές μας ήταν γεμάτες με πολλές και χρήσιμες τεχνικές, θεωρητικές και πρακτικές γνώσεις. Το σημαντικότερο όμως είναι ότι όλοι κατανοήσαμε με τον καλύτερο τρόπο, ότι με τη VTX A series η JBL επαναπροσεγγίζει δραστικά, θαρραλέα και ακόμα πιο καινοτόμα, τα line array συστήματα νέας γενιάς, αποδεικνύοντας στην πράξη ότι δεν έχει κανένα ταμπού στο να μπολιάσει με ‘ευρωπαϊκό’ αέρα τον ήχο της, διατηρώντας όμως αναλλοίωτες τις βασικές σχεδιαστικές και ηχητικές αρχές της Αμερικάνικης κουλτούρας της και της 70χρονης ιστορίας της.
Και για να το πούμε ξεκάθαρα: η σειρά Α είναι το μεγάλο Ευρωπαϊκό στοίχημα της JBL, ένα στοίχημα που η εταιρία φαίνεται να κερδίζει με το καλημέρα, καθώς, παρότι κρατά χαμηλά τους τόνους, η νέα σειρά και με την προσθήκη του Α8 πλέον στο οπλοστάσιό της, έχει ήδη ξεπεράσει ακόμα και τις πλέον αισιόδοξες προσδοκίες της ομάδας σχεδιασμού και ανάπτυξης της σειράς, με το ισοζύγιο αποδοχής, πωλήσεων και ένταξης στα σημαντικά rider της από δώ πλευρά τους Ατλαντικού, να ισοσκελίζει ήδη την Αμερικάνικη αγορά, στην οποία η JBL παραμένει μια μεγάλη παραδοσιακή δύναμη.
Αντίστοιχες είναι και οι προοπτικές του συστήματος για τη χώρα μας, με το Α8 κατά τη γνώμη του υπογράφοντος, να ταιριάζει γάντι στις Ελληνικές παραγωγές, τα budget και τα συναυλιακά venues της χώρας μας.
Ευχαριστούμε την Ελληνική αντιπροσωπεία του Bon Studio για την πρόσκληση, την οργάνωση και την υλοποίηση αυτού του εκπαιδευτικού σεμιναρίου, το Harman pro για τη φιλοξενία και τον Ed Jackson για τις γνώσεις και τις πληροφορίες που μοιράστηκε αφειδώς μαζί μας επί ένα 2ήμερο.
Περισσότερες πληροφορίες ωστόσο για το ολοκαίνουργιο σύστημα Α8 και για το Α12 της σειράς VTX της JBL θα σας δώσουν στην εταιρία Bon Studio…
Επαφή
Bon Studio
