Ένα ενδιαφέρον και παραγωγικό σεμινάριο για το PA παρακολουθήσαμε όσοι βρεθήκαμε χθες στον φιλόξενο χώρο του θεάτρου Τζένη Καρέζη στην Αθήνα.
Η ομάδα της Μ.Ι.Α, αποτελούμενη από τους εισηγητές Άκη Γκολφίδη, Μανώλη Ολλανδέζο, Παύλο Πανταζόπουλο και Γιώργο Γιαννίκο, μας παρουσίασε όσο πιο εμπεριστατωμένα γινόταν για τα δεδομένα του χρόνου και της ύλης (και σε πραγματικές συνθήκες δουλειάς – παραγωγής), τα βασικά (και όχι μόνο, καθώς μπήκαν και σε πιο σκοτεινά και δαιδαλώδη μονοπάτια σε κάποια topics) για το PA και τα Live δρώμενα.
Ο κάθε ένας από τους εισηγητές είχε και έναν ρόλο τον οποίο έπρεπε να υπηρετήσει με συνέπεια, προκειμένου να συνδυαστεί αρμονικά η θεωρία με την πράξη. Ο Ακης ανέλαβε το ρόλο του παραγωγού (ο πληρών, ξέρετε, όχι τόσο με την καλλιτεχνική έννοια, αλλά με τη γνωστή και αποκλειστική σχεδόν για τα μέρη μας, έννοια του επιχειρηματία για τον οποίο ο χρόνος και γενικά τα πάντα μεταφράζονται σε χρήμα), ο Παύλος στο ρόλο του PA εταιριάρχη και system engineer του συστήματος, ο Μανώλης στον πιο καλλιτεχνικό ρόλο, αυτό του FoH ηχολήπτη της μπάντας και ο Γιώργος εκτέλεσε τα χρέη του monitor ηχολήπτη.
Σημαντική ήταν η συνεισφορά της εταιρίας Kariotis Audio & Lighting που συμμετείχε χορηγικά στο σεμινάριο με την προμήθεια και εγκατάσταση του εξοπλισμού (θα τον περιγράψουμε πιο κάτω) και το baby sitting στα μίξερ και βεβαίως η εξαιρετική μπάντα Aspa & The Pony Tailors που αποτέλεσε τη μπάντα που σεμιναρίου, μέσω της οποία η θεωρία μετουσιώθηκε σε πράξη. Πριν από αυτό να σημειώσουμε ότι στο φουαγιέ του θεάτρου είχε στηθεί ένα μίνι demo της Boutique Audio Store του Φίλιππου Μαρινέλη με άκρως ενδιαφέρων outboard εξοπλισμό, μικρόφωνα, DI, ακουστικά κλπ που μπορούσε κανείς να ακούσει και να δοκιμάσει μέσω ακουστικών φυσικά στα διαλλείματα του σεμιναρίου…
Θεματολογία και βασικά section του σεμιναρίου
Η βασική θεματολογία του σεμιναρίου ήταν η εξής:
Rider, οργάνωση παραγωγής, Ασφάλεια στο ΡΑ, Καλωδίωση ΡΑ, Ηχεία, FOH, Monitor και Live Recording.
Τα περισσότερα section του προγράμματος τηρήθηκαν, ενώ βεβαίως όπως είναι φυσικό σε τέτοιες περιπτώσεις, άλλα ‘πλατιάσανε’ (λόγω και του ενδιαφέροντος και των αποριών των συμμετεχόντων), ενώ για κάποια άλλα θα θέλαμε περισσότερο χρόνο (πχ Monitoring τόσο σε θεωρία όσο και σε πράξη).
Το set up
Το σύστημα που είχε εγκατασταθεί περιελάμβανε δυο ψηφιακά μίξερ DiGiCo S21 για το Front of house και τα μόνιτορ αντίστοιχα, AVIOM A 320 personal mixers με AD-400 Aviom Net αλλά και μόνιτορ της RCF, ενώ όλα σχεδόν τα μικρόφωνα ανήκαν στην Audix (OM 7, OM6, ΟM5, OM-2, D6, D2, D4, I5). Το PA σύστημα ήταν το νέο RCF TTL6A+SUB 9007AS (ένας δορυφόρος + ένα sub ανά πλευρά) φυσικά με έλεγχο RD-NET, και παρότι μίνιμαλ στο μάτι κάλυψε και με το παραπάνω τις ανάγκες του χώρου σε ήχο.
Την εισήγηση για το τι θα δούμε και τι θα ακούσουμε στο σεμινάριο την ξεκίνησε ο Ακης Γκολφίδης στο γνωστό ρόλο του δασκάλου που τον έχουμε συνηθίσει εδώ και 30 χρόνια, ενώ γρήγορα πέρασε στο πετσί του σεμιναριακού ρόλου του και ως ‘παραγωγός’ πλεον απαίτησε αποτελεσματικότητα και ταχύτητα από το crew.
Αρχίζοντας από το Α (Riders και πως θα τα διαβάσεις σωστά)
Oι Μανώλης Ολλανδέζος και Παύλος Πανταζόπουλος πήραν τη σκυτάλη ξεκινώντας την ανάλυση του rider που έστειλε ο πρώτος (FoH ηχολήπτης) στον δεύτερο (PA εταιρία), ενώ από εδώ, αυτό που μάθαμε είναι ότι οφείλουμε να διαβάζουμε όλο το rider, ακόμα και την τελευταία του λεπτομέρεια (χαρακτηριστικό το παράδειγμα που μας είπε ο Μανώλης με τα 30 βραστά αυγά που ‘απαίτησαν’ οι Stranglers από την εδώ παραγωγή σε πρόσφατη εμφάνισή τους στη χώρα μας. Όπως μας είπε χαρακτηριστικά ο Μανώλης, έτσι τσεκάρουν αν έχεις διαβάσει αναλυτικά όλο το πολυσέλιδο rider)…
Οι εισηγήσεις συνεχίστηκαν με παραδείγματα και περιστατικά από την ελληνική και παγκόσμια πραγματικότητα όσον αφορά τους ρόλους της κατανομής εργασίας και εξειδίκευσης, ενώ σε μια από τις παρεμβάσεις του ο Ακης θέλησε να διαχωρίσει με σαφήνεια το ρόλο του ηχολήπτη (με την καλλιτεχνική του ιδιότητα) από αυτόν του μιξέρ, ενώ όπως τόνισε χαρακτηριστικά, το να ξέρεις να τα διαβάζεις σωστά ένα technical rider είναι το ήμιση του παντός…
Monitoring & stage manager
Εν συνεχεία ο Γιώργος (Γιαννίκος) μας μίλησε αναλυτικά για τα monitors και ο Μανώλης ανέλυσε το ρόλο του stage manager και τις επιμέρους ειδικότητες στο PA και τα live γενικώς (backliner, stage hands, τεχνικού ήχου, υπεύθυνου για τα μικρόφωνα, την καλωδίωση, το σύστημα κλπ) και κυρίως μας διευκρίνισε που πρέπει να ξεκινούν και που να σταματούν οι αρμοδιότητες του καθενός. Στη χώρα μας βεβαίως όπως επιβεβαίωσαν και οι συμμετέχοντες κυριαρχεί το ‘one man show’ στις περισσότερες παραγωγές και βεβαίως τα αίτια γι’ αυτό είναι βαθύτερα και δεν ήταν του παρόντος να εμβαθύνουμε, καθώς έχει πρωτίστως να κάνει με τη θέση την οποία κατέχει η entertainment ‘βιομηχανία’ στη χώρα μας και την γενικότερη αναγνώρισή της στον πολιτισμό, την κουλτούρα, την ασφάλεια αλλά και το ΑΕΠ της χώρας…
Ασφάλεια
Η Ασφάλεια στο PA είναι άλλο ένα καυτό θέμα που απαιτεί πολλά σεμινάρια από μόνο του. Το topic ανήκε στο Γιώργο Γιαννίκο που μας μίλησε για την ασφάλεια του εργαζόμενου (ένδυση, υπόδυση, κράνος εργασίας κλπ), τον εξοπλισμό που θα πρέπει ο ίδιος να έχει (από εργαλεία έως μίνι φαρμακείο), για να απλώσει η συζήτηση στο θέμα του ρεύματος αλλά και στο θέμα της βροχής του αέρα και των κακών καιρικών συνθηκών και πότε (και ποιος) αποφασίζεται τη διακοπή ή την αναβολή μιας συναυλίας. Εδώ όλοι οι συμμετέχοντες είχαν να αναφέρουν προσωπικά παραδείγματα ενώ συμφωνήσαμε ότι στο ιδιαίτερα λεπτό, σημαντικό και επικίνδυνο θέμα του ρεύματος επικρατεί πλήρη αναρχία που δημιουργεί κινδύνους για όλους, παρότι οι νόμοι και οι προδιαγραφείς ασφαλείας υπάρχουν (αν και προσωπική μου άποψη είναι ότι δεν είναι τόσο ‘καλογραμμένοι’, σαφής και επεξηγηματικοί για τη δική μας δουλειά, διότι ουσιαστικά η δουλειά του PA στη χώρα μας δεν έχει επί του πρακτέου αναγνωριστεί στην πραγματική της διάσταση… ΣΤΑΖΟΕ ακούς? – και για να μην παρεξηγηθώ το γράφω ως μέλος του ΣΤΑΖΟΕ). Αντίστοιχο κενό υπάρχει επί του πρακτέου και στον τομέα της αναβολής ή διακοπής μιας συναυλίας (ποιος παίρνει τελικά την οριστική απόφαση, τι επιπτώσεις υπάρχουν στον οικονομικό τομέα, ασφάλιση συναυλιών και προσωπικού, πόσο ώριμο είναι το κοινό για να αντιληφθεί τους κινδύνους που ελοχεύουν και τόσα άλλα ζητήματα…).
Ενας από τους πιο κρίσιμους κρίκους της ηχητικής αλυσίδας και μάλλον ο πιο υποεκτιμημένος όλων. Αυτό ανέδειξε άλλωστε και ο Παντελής Καριώτης της εταιρίας Kariotis Audio & Lighting που είχε χορηγήσει τον εξοπλισμό για τις ανάγκες του σεμιναρίου, όταν στον λίγο χρόνο που του διατέθηκε απέδειξε εμπράκτως πως ένα ‘καλό καλώδιο’ κάνει τελικά τη διαφορά στον ήχο (και όχι μόνο, αφού αναφέρθηκε και σε καλώδια σήματος ελέγχου, εντολών, data κλπ) σε σχέση με ένα καλώδιο τυπικής ποιότητας ή ακόμα περισσότερο, με ένα μέτριας ή αμφιβόλου ποιότητας (υλικά – κατασκευή κλπ) καλώδιο. Το A-B test με το xlr καλώδιο της Reference cable ήταν ο ιδανικός τρόπος να κλείσει την παρουσίαση με μερικούς να εντοπίζουν τη διαφορά ενώ βρίσκονταν πίσω από τα ηχεία…
'Κουρδίζοντας' ηχεία
Και κάπως έτσι έφτασε η ώρα του Π. Πανταζόπουλου ο οποίος βρέθηκε στα ‘χωράφια’ του αναλύοντας όσο μπορούσε βάση χρονοδιαγράμματος την ανάγκη σεταρίσματος και κουρδίσματος ενός συστήματος και τον κρίσιμο ρόλο του system engineer. Ενός ρόλου που όπως ανέφερε δεν υπήρχε πρίν από 15-20 χρόνια ούτε στην παγκόσμια αγορά με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις.
Επειδή δεν μπορούμε να μεταφέρουμε αναλυτικά την ομιλία του Παύλου (ο οποίος δεσμεύθηκε ότι θα υπάρξει μεμονωμένο σεμινάριο μόνο γι’ αυτό το θέμα) θα εστιάσουμε στα βασικότερα σημεία και σε κάποια tips και διαπιστώσεις:
Ο System engineer ‘μιξάρει ηχεία’ και δεν έχει καμία καλλιτεχνική δουλειά ή εμπλοκή με τη συναυλία. Τον ενδιαφέρει να παίζει και να ακούγεται καλά το σύστημα και όχι η μπάντα. Αλλωστε μια μπάντα μπορεί να ακουστεί ‘χάλια’ σε ένα εξαιρετικά κουρδισμένο σύστημα αναφοράς, του οποίου η δουλειά είναι να δώσει πίσω αυτό που παίρνει. Το να ακουστεί καλά η μπάντα είναι δουλειά άλλων (καταρχάς της μπάντας και κατά δεύτερον του FOH ηχολήπτη της). Για να συμβεί αυτό όμως, ο FoH ηχολήπτης της μπάντας θα πρέπει να έχει στα χέρια του τα καλύτερο εφόδια. Και το νο1 εφόδιο είναι ένα σωστά τοποθετημένο, σεταρισμένο και ‘κουρδισμένο’ σύστημα σε σχέση με το χώρο που βρίσκεται τοποθετημένο.
Ο Π. Π. μίλησε επίσης για την προφητεία που καλούμαστε να εκπληρώσουμε εγκαθιστώντας ένα σύστημα, ενώ όπως τόνισε κανένα σχεδιαστικό πρόγραμμα δεν υπολογίζει τα ακουστικά χαρακτηριστικά του χώρου.
Μιλώντας για flat συστήματα ο Π. Πανταζόπουλος πολύ ορθά αναρωτήθηκε «τι σημαίνει flat σύστημα?» ενώ βάση της εμπειρίας του ανέφερε ότι υπάρχουν δυο συνδυασμοί ‘flat’ συστημάτων και ηχοληπτών: όταν υπάρχει overlapping στα sub συνήθως όλα τα fader είναι στο ‘0’ στη μίξη, ενώ στην αντίθετη περίπτωση το overlapping επιτυγχάνεται από τη μίξη και τις επιμέρους στάθμες (από τα gain και το boost eq έως τη στάθμη των fader).
Ιδιαίτερη ήταν η αναφορά του Παύλου στον τομέα της απόκρισης φάσης που χαρακτήρισε ως μακράν τον πιο κρίσιμο παράγοντα για το σωστό σετάρισμα ενός συστήματος, σε σχέση με την επίτευξη 'επίπεδης' απόκρισης συχνότητας που έπεται ως προτεραιότητα.
Επίσης επέμεινε στο αυτονόητο (αλλά διαχρονικά αρκετά παρεξηγημένο) αναφέροντας ότι το ‘ρύθμισμα’ είναι το τελευταίο πράγμα στην όλη διαδικασία, το πιο σημαντικό είναι το σωστό set-up.
Τόνισε παράλληλα ότι τα ακουστικά προβλήματα ενός χώρου δεν βελτιώνονται με κανένα EQ και Delay αλλά μόνο με αλλαγή θέσης του συστήματος αν αυτό είναι εφικτό.
Η ώρα της μπάντας, η ώρα της μίξης
Ηρθε λοιπόν και η ώρα του Μανώλη Ολλανδέζου να κάτσει σε μια ψηφιακή κονσόλα (S21) που έπιανε για πρώτη φορά στα χέρια του. Εξ’ ου και από την παραγωγή και τη rental εταιρία είχε ζητήσει το ανάλογο baby sitting. Αυτό ήταν μιας πρώτης τάξεως ευκαιρία για τους συμμετέχοντες να κατανοήσουν και εμπράκτως αυτό που είχε αναφέρει στην αρχή του σεμιναρίου ο Α. Γκολφίδης, για τη διαφορά μεταξύ του FoH ηχολήπτη και του μιξέρ…
Τουλάχιστον αρχικά, γιατί προς το τέλος της μίξης ο Ολλανδέζος ‘μάθαινε’ και την κονσόλα. Μόλις έκανε sound check σε κάθε όργανο ο Μανώλης ανέλυε στους συμμετέχοντες το γιατί έκανε το κάθε τι (και πως το έκανε), ενώ ενίοτε έδινε και ακουστικά παραδείγματα επί του πρακτέου.
Αντίστοιχα προχώρησαν και στο πολυκάναλο recording (μέσω Logic) το οποίο θα αποτελέσει τροφή για παρατηρήσεις και συζήτηση με τους συμμετέχοντες σε επόμενη φάση.
Φτάνοντας στο… Ω (επίλογος)
Στο… Ω φτάσαμε με τη μπάντα να παίζει και εν συνεχεία τον Ακη Γκολφίδη να μας δείχνει ένα - δυο ‘κόλπα’ από τα πολλά που έχει στη φαρέτρα του για το miking στα τύμπανα. Τοποθέτησε λοιπόν όλα τα μικρόφωνα (αλλάζοντας τυχαία και κάποια) παράλληλα μεταξύ τους (ως προς τον άξονά τους) και σε γωνία 90 μοιρών ως προς τα δέρματα των επιμέρους τυμπάνων του kit και αφού υπολόγισε βάση κριτικής απόστασης το low cut στα δυο πυκνωτικά overhead mics, είπε στο Μανώλη να ανοίξει ξανά τα VCA του drum kit με τις ίδιες ακριβώς ρυθμίσεις που είχε προηγουμένως, βάζοντας απλά το low cut στα κανάλια των O-H mics στη συχνότητα που είχε προκύψει (130Ηz). Το αποτέλεσμα ήταν όντως εντυπωσιακό: πιο γεμάτο και συχνοτικά ισορροπημένο σετ και πιο ‘μπροστά’ ως παρουσία και όγκο.
Και στο τέλος ο Ακης έκλεισε με λίγη τροφή για σκέψη (μιας και περί ηχοληψίας drum kit ο λόγος), τονίζοντας ότι ένα από τα μεγαλύτερα διαδεδομένα λάθη της παγκόσμιας Live ηχοληψίας είναι η τοποθέτηση πυκνωτικού μικροφώνου στο hi-hat. Για σκεφτείτε το…
Στο δια ταύτα του σεμιναρίου… παρακολουθήσαμε μια ολοκληρωμένη παρουσίαση με αρκετά section και ομολογουμένως αν κάτι μας έλλειψε αυτό ήταν χρόνος. Κατά την άποψη του υπογράφοντος, ένα 2ωράκι ακόμα θα ήταν αρκετό για να εστιάσουμε περαιτέρω και στον τομέα των monitor ο οποίος αδικήθηκε από την κατανομή του χρόνου (θα είχε ενδιαφέρον ειδικά για τους νεότερους συμμετέχοντες να κατανοήσουν εμπράκτως τη διαφορά ανάμεσα σε in ear monitoring και wedge monitors και στις σημαντικές διαφοροποιήσεις που επιφέρει στο συνολικό ήχο της μπάντας και του χώρου, ειδικά αν πρόκειται για μικρούς και ‘δύσκολους’ χώρους σαν κι αυτόν του σεμιναρίου).
Κάπως έτσι το ραντεβού δόθηκε για επόμενα εξειδικευμένα σεμινάρια για τα οποία θα ενημερωθούμε αναλυτικά (ημερομηνίες, ακριβής θεματολογία κλπ) στο αμέσως επόμενο διάστημα. Φυσικά, προτεραιότητα συμμετοχής και σημαντικό εκπτωτικό bonus διδάκτρων θα έχουν οι συμμετέχοντες του παρόντος σεμιναρίου οι οποίοι συμπλήρωσαν όλες τις διαθέσιμες θέσεις.
Εις το επανιδείν λοιπόν. Το aLive ευχαριστεί τους εισηγητές για την πρόσκληση, τη φιλοξενία και κυρίως για την ιδέα της υλοποίησης ενός τέτοιου σεμιναρίου που ομολογουμένως άργησε πολύ να υλοποιηθεί στα μέρη μας…
