Για το θέμα stage monitoring (ο δόκιμος ελληνικός όρος είναι..."σκηνική εποπτεία ήχου") θα χρειαζόταν τόμους ολόκληρους από σχετικά άρθρα που, τελικά, θα τόνιζαν την ανυπαρξία "συνταγής", το μεγάλο βαθμό υποκειμενικότητας και το πλήθος των αντικρουόμενων προτιμήσεων και μεθοδεύσεων προκειμένου να αντιμετωπισθεί ικανοποιητικά η κάθε ξεχωριστή (από ένα ατέλειωτο πληθος) ανάγκη ακουστικής εποπτείας που ανακύπτει κατά την σχεδίαση, υλοποίηση και ρύθμιση μιας σκηνικής (stage) ηχητικής εγκατάστασης! Ετσι, δεν θα μπορέσει κανείς να με κατηγορήσει που, αντί να βυθίσω τον αναγνώστη μου σ' ένα χάος θεωρητικών λεπτομερειών, θα κεντρίσω γενικότερους προβληματισμούς, πάνω στο θέμα, φωτίζοντας, παράλληλα και τα πιο συνηθισμένα σφάλματα αμέλειας, προχειρότητας ή άγνοιας που έχω συναντήσει στη μεγάλη, δυστυχώς, πλειοψηφία των ηχητικών εγκαταστάσεων που έχω δει (...και ακούσει).
Αρχικά, θα επιχειρήσω ένα κάπως "φιλολογικό" καθορισμό του λόγου ύπαρξης μιας monitor εγκατάστασης, για την ηχητική "πληροφόρηση" των μουσικών και ερμηνευτών που "συμπράττουν" σε μία μουσική σκηνή, ξεχωριστής από την "κύρια" (main - P.A.) εγκατάσταση που αναλαμβάνει την "κάλυψη" του ακροατηρίου: Ας υποθέσουμε πως βρισκόμαστε στη θέση ενός από τους ακροατές μιας συναυλίας και απολαμβάνουμε ένα καλοζυγισμένο εντασιακά, ηχοχρωματικά και ενορχηστρωτικά μουσικό σύνολο. Ας δοκιμάσουμε, τώρα, να εστιάσουμε την προσοχή μας σε ένα-ένα όργανο ή φωνη και να "ξεχωρίσουμε" νοερά το μουσικό μέρος που εκτελεί ή ερμηνεύει. Σύντομα θα παρατηρήσουμε πως το κύριο εμπόδιο μας σε μια τέτοια "απομονωτική" αντιληπτική διαδικασία είναι ένα στοιχείο που, συγχρόνως, αποτελεί ένα από τα ζητούμενα μιας καλής μείξης του προς ακρόαση (από το κοινό) προγράμματος: η ανάμειξη και αλληλοπαρείσφρηση των διαφόρων ηχοχρωμάτων κατά τρόπο συνήχησης και "σύμπραξης" και όχι "αλληλοκάλυψης" (masking) είναι αυτό που κάνει μια ορχήστρα να έχει ενιαίο "σώμα" σταθερή ηχητική "εικόνα" και μια..."αισθητική δημοκρατία" (αν μου επιτρέπετε τον όρο) με ταυτόχρονη προβολή των διαφόρων ατομικών "ρόλων" μέσα στο σύνολο (δεν μιλάω, εδώ, για μια ηχητική "σούπα" αλλά για το "συντονισμένο" εκείνο ηχοσύνολο που θα έχει την ταυτόχρονη διέγερση ψυχής, πνεύματος και σώματος του ακροατή σαν στόχο) !

Να δώσω και ένα παράδειγμα (κι ας κατηγορηθώ για υπερβάλλοντα ρομαντισμό σε τεχνικό άρθρο...): Τα τύμπανα, σε ρόλο...βηματοδότη (και όχι φασίστα στρατηλάτη), θα χαράξουν το δρόμο πάνω στον οποίο θα βαδίσει, άλλοτε ήρεμα, επιβλητικά και σταθερά και άλλοτε χορευτικά και παιχνιδιάρικα, το μπάσο που, συνδέοντας το ρυθμό με την αρμονία, θα παραδώσει τη σκυτάλη στην κιθάρα και τα πλήκτρα που, μέσα από το μελωδικό δημοκρατικό διάλογό τους, θα τραγουδήσουν το συναίσθημα που θα υποβάλει (και όχι επιβάλει) ο, καλά αρθρωμένος, στίχος...κλπ κλπ.

Ας μπούμε τώρα στη θέση του κάθε μουσικού συντελεστή αυτού του δρώμενου. Δύο στοιχεία του είναι απαραίτητα για την επιτυχή του σύμπραξη στο σύνολο: το καλλιτεχνικό (ψυχικό-σωματικό) και το τεχνικό (πνευματικό-σωματικό). Για τον καλλιτεχνικό συντονισμό του με τον κοινό παλμό του συνόλου (groove), ο μουσικός (εννοώ και τον τραγουδιστή) πρέπει να έχει άψογη εποπτεία (monitor) το ακροάματος του κοινού (P.A.) όμως, καθώς έτσι θα "παραδοθεί" στο άκουσμα του συνόλου, κινδυνεύει να απωλέσει την αναγκαία "απόλυτη" εποπτεία της δικής του δράσης και συμμετοχής σ' αυτό (self monitor) ευρισκόμενος στη δύσκολη θέση του "αναλυτικού" ακροατή που προανέφερα. Είναι, συνεπώς, προφανής η ανάγκη επόπτευσης και του δεύτερου απαραίτητου στοιχείου που ορίστηκε νωρίτερα, του τεχνικού, και μάλιστα σε ατομικό επίπεδο για κάθε μουσικό συντελεστή. Αυτή η τελευταία (εξατομικευμένη ανά συντελεστή) ανάγκη είναι και ο κύριος λόγος ύπαρξης ξεχωριστής, επί σκηνής, εποπτικής υποδομής αλλά όχι και ο μόνος. Εννοώ ότι δεν είναι ανάγκη ένας τραγουδιστής, για παράδείγμα, να είναι κουφός, για να μην ακούει τι τραγουδάει έχοντας πίσω του τα τύμπανα και δίπλα του τον ενισχυτή του μπάσου (αν και, έτσι, σύντομα θα είναι και κουφός...)!

Ας κατέβουμε, τώρα, από το συννεφάκι του ιδανικού κόσμου της μουσικής (αρχισυντάκτης: "καιρός ήταν !") για να δούμε το τι συμβαίνει στην πραγματικότητα του νυχτοκάματου του τρόμου όπου ο δύστυχος συνάδελφος ηχολήπτης έχει να παλέψει με σφυρίγματα ανάδρασης, κουφαμάρα μουσικών, ατιθάσευτες ενορχηστρώσεις, εμφύλιο εντάσεων στα monitors, μέτρηση του "ταλέντου" και του "ονόματος" σε deciBell (δεν καθιερώνουμε το 1 megaBell ως ελαχίστη μονάδα να τελειώνουμε;), πρασινάδες καλαμπορτζιλίκι και ωχαδερφισμό προερχόμενες από "δημοσιουπαλληλική" νοοτροπία "μονιμάδων καλλιτεχνών", έλλειψη κατάλληλου εξοπλισμού λόγω τσιγκουνιάς (και όχι οικονομίας) και και και...

Χωρίς να ασχοληθώ με το αν οι απαιτήσεις monitoring του κάθε μουσικού συντελεστή αποτελούν πραγματικές ανάγκες, όπως ορίστηκαν ως εδώ, ή παραλογισμοί, όπως αυτοί που υπαινίσεται η προηγούμενη παράγραφος, θα επιχειρήσω, στη συνέχεια, ένα στοιχειώδη διαχωρισμό περιπτώσεων monitoring καθώς και μια έκθεση (troubleshouting) των αιτιών των πιο κοινών σφαλμάτων εγκατάστασης, ρυθμίσεων (ή και...συνεννόησης), δίνοντας, έτσι, ένα μπούσουλα δύο βημάτων (α. διερεύνηση αναγκών - σχεδιασμός κάλυψης - υλοποίηση και β. ανίχνευση δυσλειτουργιών - εντοπισμός ελλείψεων - αποφυγή υπερβολών), πάντα στο πνεύμα παραγωγικού και δημιουργικού προβληματισμού που ευαγγελίζεται το παρόν άρθρο.

Ως προς τη διάκριση περιπτώσεων διαφορετικών αναγκών monitoring θα επιστρατεύσω παραδείγματα διαφορετικών οργάνων, μουσικών και μουσικών ειδών (που ακολουθούν) με την ελπίδα η, αναπόφευκτα μερική και περιληπτική, εικόνα του τρόπου σκέψης μου, να αποτελέσει κίνητρο για κάποιους συνάδελφους να "σκεφτούν" πριν "στήσουν" και ρυθμίσουν, να πειραματιστούν με εναλλακτικές λύσεις και να μοιραστούν μαζί μας (βλ. feedback αναγνωστών) τις αντιρρήσεις (μη βαράτε ρε!), τις εμπειρίες ή τις προτάσεις τους...

1. Ενας αρχικός διαχωρισμός που πρέπει να γίνει αφορά στη φύση του κάθε οργάνου και το εάν κατά πόσο παρέχει, το ίδιο, επαρκές self monitor στο μουσικό που το "χειρίζεται".
α. Τα drums, τα περισσότερα κρουστά (και ιδίως τα μεγάλα μεμβρανόφωνα και τα διάφορα κύμβαλα), το ακουστικό (ξύλινο) πιάνο με ουρά, το κοντραμπάσο, τα χάλκινα πνευστά, τα σαξόφωνα (ανήκουν στα ξύλινα λόγω επιστομίου) καθώς και τα διάφορα ηλεκτρικά-ηλεκτρονικά όργανα (μπάσο, κιθάρα, πλήκτρα, μπουζούκι κ.α.) όταν, όμως, συνοδεύονται από, επί σκηνής, ενισχυτή-ηχείο, ανήκουν στην "ηχηρή" (...φωνακλάδικη) κατηγορία που έχει ελάχιστη ή και καθόλου ανάγκη self monitor ενώ, απ' την άλλη, ο μουσικός (τους) πιθανότατα θα πρέπει να έχει και "ενισχυμένο" monitor των υπολοίπων (πλην του ιδίου) οργάνων προκειμένου να συμπράττει με το μουσικό σύνολο.
β. Τα προαναφερθέντα ηλεκτρικά-ηλεκτρονικά όργανα, πάλι, αλλά χωρίς κάποιου είδους ενίσχυση (σε απ' ευθείας σύνδεση με την κονσόλα, δηλαδή), αποτελούν τη "σιωπηρή" (...μουγκή) κατηγορία (τραγουδίστριες/τραγουδιστές με "προσόντα" διαφέροντα της καλλιφωνίας εντάσσονται επίσης, τιμητικά, σε αυτήν ορίζοντας την υποκατηγορία των...ψαριών !). Εδώ η ηλεκτρική ενίσχυση του "σήματος" τους, όχι μόνο ως monitor αλλά και για ακρόαση από το κοινό, είναι αυτονόητη.
γ. Τέλος, τα "φυσικά" όργανα που η ακουστική τους "εμβέλεια" δεν επαρκεί για την κάλυψη χώρων με χωρητικότητα κοινού άνω των 50-100 ατόμων (αναλόγως διάταξης) χωρίς κάποιου είδους ενίσχυση και η πλειοψηφία των φωνών (εκτός χαρισματικών εντασιακά...τεράτων) συναρτούν την "χαμηλόφωνη" κατηγορία που, κανονικά (λέμε τώρα...), πρέπει να αρκείται σε ένα monitor mix αρκετά όμοιο με το P.A. πρόγραμμα με ελάχιστη εμφατική συμμετοχή (+ 15-25 % έντασης) self monitor.

2. Η παραπάνω κατηγοριοποίηση των επιμέρους "ηχητικών συστατικών" μιας ορχήστρας και η περιγραφείσα "ανισοτιμία" παραγόμενων "σχετικών εντάσεων" από τα διάφορα όργανα ή φωνές μας οδηγεί και στη διαμόρφωση μιας μεθοδολογίας αντιμετώπισης του θέματος "έντασης" επί σκηνής προκειμένου να δημιουργηθεί μια αρχική μείξη με ισορροπία εντάσεων που θα αποτελέσει και "πρώτη ύλη" για ένα λειτουργικό monitor mix:
Σαν πρώτο βήμα (πιστεύω και το εφαρμόζω...όπου μπορώ) θα πρέπει να εντοπισθεί η ισχυρότερη πηγή "φυσικού" ήχου (π.χ. drums). Στη συνέχεια, η αμέσως "ασθενέστερη" πηγή, θα πρέπει να ενισχυθεί (ηλεκτρικά) σε ένα επίπεδο αισθητικής ισοτιμίας με την πρώτη. Το ίδιο θα πρέπει να γίνει για την αμέσως επόμενη κ.ο.κ. Η συνολική (μέση) ένταση, που θα προκύψει στο τέλος αυτής της διαδικασίας και μετά από λίγη, χονδρική, επεξεργασία μιας αποδεκτής ισοστάθμισης των επιμέρους ηχοχρωμάτων αλλά και του συνολικού ακούσματος, θα πρέπει να θεωρηθεί ως η "ελαχίστη  ένταση σκηνής" και, τηρουμένων των κανόνων της ακουστικής, τίποτα δεν θα πρέπει να "πέφτει" περισσότερο από 10 dB(Α) κάτω από αυτήν γιατί, πρακτικά, δεν θα ακούγεται (masking). Ομοίως, τίποτα δεν θα πρέπει να την υπερβαίνει κατά πάνω από 10 dB(Α) γιατί θα καλύπτει όλα τα άλλα (όταν ένας μουσικός "σολάρει", οι υπόλοιποι "υποχωρούν" συνεργαζόμενοι. Δεν τους "καπακώνει" με την ένταση του !). Με αυτό το χονδροειδή κανόνα υπόψιν μας, μπορούμε να προχωρήσουμε σε λεπτομερέστερες ρυθμίσεις αυτής της μείξης και να την χρησιμοποιήσουμε σαν ένα βασικό monitor mix (αυτό που, συνήθως, τροφοδοτούμε στα ηχεία πλευρικής πλήρωσης της σκηνής).

3. Το είδος και η προβλεπόμενης "ένταση εκτέλεσης" της κάθε μουσικής σχολής (κλασική, jazz, rock, ρεμπέτικη, σκυλάδικη...) αποτελούν τον πλέον καθοριστικό παράγοντα για το βαθμό συνολικής ηλεκτρικής ενίσχυσης του ήχου, τόσο για τη monitor (stage) εγκατάσταση όσο και γιά την P.A., καθώς, το θέμα, εκτός από τεχνικό είναι και αισθητικό (Ενας μπασίστας που δεν "γκρουβάρει" ελλείψει επαρκούς έντασης στο monitor του και ένας ινδός που ακούει το νέυ του σαν κέρας των Αλπεων είναι εξίσου δυστυχείς με τον ηχολήπτη και το φιλακρόαμον κοινό τους !)...

4. Τα περισσότερα φυσικά όργανα με αντηχείο, τα ηλεκτρικά όργανα με μαγνήτες και όλων των ειδών τα μικρόφωνα, παρουσιάζουν φαινόμενα ηχητικής ανάδρασης με το monitor, κυρίως αλλά και με το P.A. ηχοσύστημα, που πρέπει να ελέγχονται σε επίπεδο φασματικής ισοστάθμισης (EQ). Η πηγή ανάδρασης πρέπει να αναζητείται (και να περιορίζεται στο βαθμό του δυνατού):
α. στη φυσική δομή του οργάνου ή του μικροφώνου του
β. στη θέση του πάνω στη σκηνή και σε σχέση με τα ηχεία του συστήματος
γ. στα φυσικά αρχιτεκτονικά, δομικά και ηχητικά χαρακτηριστικά της σκηνής (στάσιμα κύματα, ανεπιθύμητες ανακλάσεις, συνηχούντα-συντονιζόμενα στοιχεία, ακουστική σύζευξη κλπ.)
δ) στη λανθασμένη, συχνοτικά, και υπερβολική ή ανεπαρκή, ποσοτικά, ισοστάθμιση monitor αλλά και P.A.
ε) σε συντονισμό με ήχο που προέρχεται από άλλο όργανο ή φωνή (πρώτο και καλύτερο παράδειγμα "συμπαθητικής" διέγερσης η χορδές στο κάτω δέρμα του ταμπούρου και ακολουθούν τα μικρόφωνα που, όπως αφελώς νομίζουν κάποιοι, αναπαράγουν ηχητικά μόνο ότι είναι κοντά τους...). 

5. Το αντίθετο του προηγούμενου φαινομένου (και πιο ύπουλο !) είναι η (μερική) "ακύρωση φάσης" κάποιων περιοχών συχνοτήτων που έχει όμως, από τη φύση της, πιο "τοπικό" χαρακτήρα και εντοπίζεται από την ελάχιστη ακροάσιμη επίδραση που έχει επάνω της η απόπειρα διορθωτικής ισοστάθμισης ή αυξομείωση της έντασης monitor. Προέρχεται από την ακυρωτική αλληλεπίδραση δύο ή περισσότερων ομόσυχνων ηχητικών κυμάτων από διαφορετικές (ως προς τη θέση) πηγές (ηχεία) που "φτάνουν" στό σημείου όπου εμφανίζεται το φαινόμενο με μεγάλη ή και ολική διαφορά φάσης και με παραπλήσιες εντάσεις. Αν η αλλαγή θέσης του μουσικού (που δεν ακούει "πλήρες" monitor) ή του μικροφώνου (που δε συλλαμβάνει πλήρες σήμα) είναι αδύνατη και δεν διαθέτουμε εξοπλισμό "χρονισμού" των γραμμών ενίσχυσης (delay, spectral delay controller) των monitors, μόνη πρακτική γιατρειά είναι η αλλαγή θέσης (και, σπανιότερα, έντασης ή "πολικότητας") του/των ηχείου/ηχείων που κάνουν τη ζημιά (τουλάχιστον οι ακυρώσεις δε βγάζουν σφυρίγματα και βόμβους, απλά κάνουν "τρύπες" στη monitor ή P.A. μείξη μας). Τέλος, πριν σηκώσουμε τους ώμους θεωρώντας το φαινόμενο πολύ..."θεωρητικό", θα πώ,  σαν παράδειγμα, ότι αρκεί μια διαφορά απόστασης δύο ηχείων, από το αυτί του μουσικού-ακροατή τους, της τάξεως των 68 cm (καθώς και των περιττών πολλαπλάσιων αυτής της απόστασης) για να ακούει, ο τελευταίος, σχεδόν εξαφανισμένους (την κατάσταση σώζουν οι ανακλάσεις και η ύπαρξη του...δεύτερου αυτιού του) τους 250 κύκλους (ζητώντας, από τον ηχολήπτη, κι άλλο...όοοογκοοο)! 

6. Θα πρέπει να τονιστεί εδώ ότι, όταν οι εντάσεις του monitor και του P.A. συστήματος ανεβαίνουν σε επίπεδα που υπερβαίνουν τα φυσικά όρια των διατιθέμενων χώρων σκηνής και κοινού (βλ. λ. σκυλάδικο), η αλληλεπίδραση των δύο συστημάτων γίνεται αναπόφευκτη ενώ οι εξ' ανακλάσεως ή συντονισμού εκπομπές ήχου αποκτούν ιδιαιτέρως βλαπτικό ρόλο κάνοντας τον έλεγχο αναδράσεων, ακυρώσεων αλλά και "καταληπτότητας" του προγράμματος πρακτικά αδύνατο. Κοινή πείρα όλων των συναδέλφων (νυκτός) που αντιμετωπίζουν θηριωδία εντάσεων monitor στο "πάλκο" είναι μεγάλη διαρροή ήχου από τη σκηνή στο χώρο του κοινού και, συνεπώς, η απώλεια του απόλυτου ελέγχου της έντασης αλλά και της χροιάς και της "καθαρότητας" της P.A. μείξης.

7. Ενα άλλο σημείο που χρειάζεται προσοχή είναι αυτό του...βάθους (reverb). Μη χαμογελάτε, δεν θα μπώ στη διαδικασία να καταδικάσω για χιλιοστή φορά την υπερβολή που έχει γίνει κανόνας! Απλά θέλω να υπενθυμίσω πως το ποσοστό (τεχνητής) αντήχησης που διοχετεύεται στα monitors μιας ορχήστρας ανατροφοδοτείται στη συσκευή που την παράγει μέσω των διαφόρων μικροφώνων (και μάλιστα "χρωματισμένο" από την ισοστάθμισή τους) δίνοντας έτσι "πυκνότερες" πρώιμες ανακλάσεις (early reflections), αυξημένη διασπορά (difusion) και "μακρύτερο" (με το συμπάθειο) χρόνο απόσβεσης (decay, RT60) από αυτά που λέει η οθόνη της συσκευής reverb (η χρήση των...αυτιών επιβάλλεται κατά τη ρύθμιση της).
Υπολογίστε στο λογαριασμό και την αντηχητική επίδραση του συστήματος P.A. μέσα στο χώρο του κοινού (όταν πρόκειται για αίθουσα ή συμπαγείς κερκίδες ή και ύπαιθρο με αντίπερα βουνά...) καθώς και το γεγονός ότι όλα τα παραπάνω αντεπιστρέφονται, σε κάποιο ποσοστό, και στο P.A. πρόγραμμα και βάλτε για κερασάκι στην τούρτα τα όσα γράφω παραπάνω για ανάδραση και ακύρωση...

8. Σκύβοντας πάνω από την ατομική ανάγκη του κάθε μουσικού, για συγκεκριμένο monitor mix, θα πρέπει, στην απλοϊκή προσέγγιση main monitor mix +/- self monitor, να προσθέσουμε δύο ακόμη παραμέτρους προς εξέταση προκειμένου να μιλάμε για "ατομική μείξη monitor" (artist's monitor mix):
α. H εκτέλεση των μουσικών μερών κάποιου οργάνου "βασίζεται". ρυθμικά (groove timing - "τεμπάρισμα") ή εντασιακά (layering - "συνήχηση") στην αντίστοιχη δράση κάποιου άλλου οργάνου (ή οργάνων) του οποίου και θα πρέπει η ένταση να πριμοδοτηθεί ανάλογα στο monitor mix του πρώτου (κλασικό παράδειγμα, η άρρηκτη σχέση drums - μπάσου όπου το λανθασμένο monitor mix οδηγεί σε "φλαμάρισμα").
β. Tο αντίθετο ισχύει όταν τα μουσικά μέρη ενός οργάνου είναι "διασπαστικά" για τη μουσική δράση ενός άλλου (συχνό φαινόμενο σε "παρλάτες" τραγουδιστών, ταξίμια "πάνω σε πλάτη" και "πολυρυθμικά" μουσικά ιδιώματα) και πρέπει να "απομονώνονται", μερικά ή ολικά και περιοδικά ή συνεχώς, από το monitor του τελευταίου. Ας μην εξαιρεθεί της προσοχής μας και η παρουσία, μέσα στην ορχήστρα, μουσικών από...άλλο αστρικό σύμπαν, που, συχνά, θα υποχρεώσει τον ηχολήπτη να τους "θάψει" σεβόμενος την ηρεμία των υπόλοιπων συντελεστών (ή, αντίθετα, να τους "εκθέσει" μπας κι απαλλαγεί απ' αυτούς...). Συνεπώς η θεώρηση (της παραγράφου 1.) ενός "κοινόχρηστου" monitor mix είναι ένα απλό σημείο εκκίνησης για την μετέπειτα διαμόρφωση της κάθε τελικής ατομικής μείξης monitor.

9. Αλλο πεδίο ενδιαφέροντος (με πρώιμη, παραδειγματική, αναφορά στο άρθρο περί πλήκτρων του περασμένου τεύχους) είναι αυτό των δυναμικών, ενός εκτελεστή, σε σχέση με το ορχηστρικό σύνολο. Ενα "υπερευαίσθητο" σύστημα monitor που θα "διευρύνει" (expand) το δυναμικό εύρος μιας εκτέλεση θα οδηγεί το μουσικό σε μετριασμένο "χρωματισμό" (ανέκφραστο, επίπεδο ή και "φοβισμένο" παίξιμο) ενώ ένα "αναίσθητο" ή "υπερσυμπιεσμένο" (over-compressed) monitor θα έχει σαν αποτέλεσμα τον υπερβολικό χρωματισμό και μια "εξαμβλωματική" παρουσία του οργάνου "εκτός συνόλου" (οι..."μαέστροι" ελαφρολαϊκών ορχηστρών που συμμετέχουν και σαν μουσικοί στο σχήμα, αποτελούν ειδική "ψυχοπαθολογική" κατηγορία που απολαμβάνει το άσυλο του...ακαταλόγιστου και χρειάζονται downwards expander με ratio >1:20 στο "I, me and myself" monitor τους και αντίστοιχο compressor - limiter στο P.A. mix !). Αντίστοιχη "παραπλάνηση" του μουσικού, ως προς τη "μεση ένταση" εκτέλεσης μπορεί να προκαλέσει η υπερβολική ή ελλειπής παρουσία self monitor στην ατομική του μείξη monitor (ειδικά σε in ear monitor - βλ. παρακάτω). Κλασική, εδώ, η περίπτωση των τραγουδιστών (ιδίως συγκεκριμένου ρεπερτορίου...) που, μόλις τους "πάρεις" λίγο τη φωνή από τα "in the face" ηχεία γίνονται...τελάληδες και αν, απ' την άλλη , ενδώσεις στις ντεσιμπελικές απαιτήσεις τους, γίνονται...ψιθυριστές. 

10. Το θέμα της υπερβολής στη συνολική ένταση του ήχου είναι πολύ πιο κρίσιμο, και από ωτορινολαρυγγολογικής άποψης, στο σύστημα monitor, απ' ότι στο σύστημα P.A., καθώς, στο πρώτο, και ο "χρόνος έκθεσης" στην ηχητική ακτινοβολία είναι μεγαλύτερος (και συχνότερα) αλλά και οι αποστάσεις από τα ηχεία (όπου ο αέρας και οι ακυρωτικές ανακλάσεις λειτουργούν σαν μέσο "εξομάλυνσης" των απότομων εξάρσεων) είναι, κατά κανόνα, μικρότερες. Οι προσωρινή ή μόνιμη κώφωση των μουσικών τείνει να θεωρείται συνήθης περίπτωση στις μέρες μας... Επιπλέον, όταν η διάρκεια του μουσικού δρώμενου προβλέπεται μακρά (8ωρο στο πάλκο), σημαντική είναι και η μέριμνα εξασφάλισης ενός περιθώριου (headroom) συνολικής αύξησης της στάθμης (βαθμιαία) στο σύστημα monitor προκειμένου να αντιμετωπιστεί η αναπόφευκτη ακουστική κόπωση των μουσικών (αν και, συνηθέστερα, αυτή η βαθμιαία αύξηση έντασης, εφαρμόζεται στο ακροατήριο...). 

11. Η σωστή επιλογή θέσης και ρύθμισης των subwoofers του P.A. (όταν υπάρχουν), όσον αφορά στην απόσταση τους από τη σκηνή και τη "φασική" (delay) και συχνοτική (crossover point) τους σχέση με το σύστημα monitor είναι μιά άλλη επίμαχη πτυχή που παραμελείται προκλητικά στην πλειοψηφία των χώρων μουσικής ψυχαγωγίας (;) με...προβλεψίμως απρόβλεπτα αποτελέσματα για το σύνολο του ήχου και την ψυχική υγεία μουσικών, ηχολήπτη, κοινού και...ταμείου της επιχείρησης (ένας φίλος κιθαρίστας μου έλεγε συχνά για κάτι "κοπάδια βοδιών" που ακούγονταν να διέρχονται το πάλκο, όταν έπαιζε ο μπασίστας δίπλα του, τρομοκρατώντας τους σεισμοφοβικούς χορευτές)!  

12. Μιλώντας για χώρους όπου η ένταση ήχου ανεβαίνει σε "ανθυγεινά" επίπεδα μας έρχεται στο μυαλό ο εφιάλτης της παρατεταμένης ανάδρασης (όχι σαν "αισθητική" αναζήτηση με την έννοια της παραγράφου 4. αλλά σαν μέτρο των...μαγικών ικανοτήτων του δύσμοιρου τεχνικού του ήχου...) και μια διερεύνηση της, από εικοσαετίας (με πρωτοπόρο τη Sabine), παρεχόμενης τεχνικής λύσης που ακούει στο όνομα feedback exterminators (FBX), σε ποικιλία μοντέλων και κόστους δεν θα έβλαπτε... Παρ' όλ' αυτά, ακόμη και τα τεχνικά καλούδια έχουν κάποια όρια χρήσης (ή κατάχρησης)...

13. Τέλος (καθαρά λόγω...χαρτιού) δεν θα μπορούσε να παραληφθεί η αναφορά στη μόδα των καιρών που λέγεται in ear monitors (Ι.Ε.Μ.). Αρχικά, τα ψειροακουστικούλια, οι ασύρματοι πομποί και δέκτες (beltpacks) και τα κονσολάκια (self monitor mixers) δίπλα στους μουσικούς, εμφανίστηκαν σαν πανάκεια αλλά γρήγορα φάνηκαν και οι τρείς βασικοί περιορισμοί τους:
α. Οδηγούν σε "απομόνωση" του μουσικού από το πραγματικό μουσικό δρώμενο.
β. Ακόμα και οι πανάκριβες και ευαίσθητες, "τρίδρομες" υλοποιήσεις δεν καλύπτουν επαρκώς την αίσθηση των μεσο-χαμηλών συχνοτήτων του ακουστικού φάσματος καθώς, τις τελευταίες, τις αισθανόμαστε και με το σώμα, οπότε η συνδρομή εξωτερικών monitor ηχείων είναι, σχεδόν πάντα, απαραίτητη.
γ. Τα δύο βασικά πλεονεκτήματα των I.E.M., η εξάλειψη των κινδύνων ανάδρασης και η αμεσότητα και ο απόλυτος έλεγχος της κάθε ατομικής μείξης (και η έλλειψη των παρατράγουδων των παραγράφων 4. και 5., αντίστοιχα) βρίσκουν άξιο αντίπαλο τους την κούραση και τις ακουστικές βλάβες (παρ. 10.) από την πολύωρη ή αλόγιστη (εντασιακά) χρήση !
Επι πλέον, δεν είναι λίγες οι φορές που θα δούμε καλλιτέχνες (κυρίως τραγουδιστές) αφενός να αιτούνται...τρελές monitor μείξεις στ' αυτιά τους ("80% reverb, κλείσε μου το μπουζουξή και διπλασίασε τον ‘πληχτρά’ και τα τύμπανα γιατί αλλιώς...φαλτσάρω !") και, αφετέρου να βγάζουν το ένα ακουστικό (σε μια προσπάθεια άρσης της προαναφερθείσας απομόνωσης) αφήνοντας το να "παίζει" (τσιρίζει) στά 20cm από το μικρόφωνο τους (...) !

Να και δύο συμβουλές για τη χρήση των I.E.M.:
α. Οσοι μουσικοί ή αοιδοί καταφεύγετε στη λύση του ενός ακουστικού, χρησιμοποιήστε το στο δεξί αυτί (εκτός κι αν είστε αποδεδειγμένα "γνήσιοι" αριστερόχειρες, με τα εγκεφαλικά ημισφαίρια "ανάποδα") μια και αυτό είναι που χρησιμεύει στην τονική ερμηνεία του ήχου (το αριστερό, μας το 'δωσε ο Θεούλης μόνο για τη...στερεοφωνία, αν δεν το ξέρατε...).
β. Αν φοράτε ακουστικά με δέκτη (beltpack) και θέλετε να έχετε εσείς τον έλεγχο του ποσοστού εισροής self monitor (μ' άλλα λόγια, της συμμετοχής σας σ' αυτό που ακούτε), ζητήστε από τον ηχολήπτη να σας δώσει στο αριστερό κανάλι την υπόλοιπη ορχήστρα και στο δεξί μόνο την αφεντιά σας, πατήστε το κουμπάκι που κάνει μονοφωνική μείξη (των δύο καναλιών) στο δέκτη σας και "παίξτε" με το ρυθμιστικό balance, που θα πρέπει να διαθέτει, βρίσκοντας την ισορροπία που επιθυμείτε. 

Θα κλείσω το θέμα των in ear monitors, αλλά και αυτό το (εξ' απαλών ονύχων) άρθρο, με τρία ευτράπελα που αντιμετώπισα προ ετών σε πάλκο νυχτερινού μαγαζιού: εξαίρετος μπασίστας και με επιβλητικότατη σωματική παρουσία (έκανε...λακούβα στο πατάρι !) ο φίλος Δημήτρης Παναγιωτάκης, δεν μπορούσε να "βγάλει" το δημιουργικό του ταλέντο επί σκηνής φορώντας τα "καταραμένα ακουστικάκια"... Μόλις συναίνεσα να φέρει τον..."τόιχο" του (vintage ενισχυτή - κουμούτσα) στο πάλκο, δίπλα του, έπαιζε όλη νύχτα ακούραστα και με πλατύ χαμόγελο, γκρουβάροντας άψογα και σχολιάζοντας: "...τώρα μάλιστα ! τώρα τρίζει ο κώλος μου και κοίτα πόσος είναι !...". Στο ίδιο σχήμα, όταν ζήτησα από τον επίσης "άπαιχτο" κιθαρίστα και στηλοβάτη της ορχήστρας, Γιάννη Βενιζέλο, τα ακουστικά του για να τσεκάρω κάτι, έμεινα άναυδος διαπιστώνοντας ότι είχε το volume στο απόλυτο μηδέν ! "Ααα...τα φοράω για ωτασπίδες για τα side...", σχολίασε και, από τότε και επί ένα μήνα, τον άκουγα "στο solo" χωρίς να εντοπίσω ένα φαλτσάρισμα ! Στο ίδιο πάλκο ο "ταμπέλα" αοιδός Σ. Φ. (φτου και ξαναφτού), αφού παρήγγειλε διπλασιασμό του αριθμού των monitors "φωνής" (και του τα δώσαμε...), "τερμάτισμα" των I.E.M., που φορούσε επιπροσθέτως (έκαψε κάμποσα ακριβά ακουστικά μαζί με τ' αυτάκια μας...) και "μερίδιο" 50% από τα side monitors της ορχήστρας, για τη φωνή του, έφτασε να κατέβει από την πίστα και, αγκομαχώντας, σε ώρα προγράμματος με 300 άτομα κόσμο, να σύρει τον ένα από τους δύο "πύργους" (stack με sub και δορυφόρους ισχύος 4 kW !) του P.A. δίπλα στην πίστα έτσι ώστε να τον κοιτάει κατάφατσα... Φυσικά, έκλεισα όλο το stack από την κονσόλα πριν ξυπνήσει το τετράγωνο από το σφύριγμα (σημειωτέον ότι οι λουλουδούδες δεν πολυπλησίαζαν αυτά τα ηχεία γιατί τους χάλαγε η κόμμωση...) και έκτοτε, όποτε έκανε πως πλησιάζει στην κονσόλα (για να διαμαρτυρηθεί για τα "μόνο" 120 dB(A) στο πρώτο τραπέζι πίστα) έβγαζα το παπούτσι μου και του το κούναγα απειλητικά !!!

Αποστόλης - antifeedback - Παπαδομιχελάκης