Ως γνωστόν, το 3ήμερο σεμινάριο DiGiCo & Klang, διοργανώθηκε από την εταιρία Kariotis Audio & Lighting σε συνεργασία με την Manos Βackline Services στις εγκαταστάσεις της εταιρίας των Μάνου και Στάμου Βασιλάκη στον Ταύρο.
Το aLive παραβέθηκε την πρώτη ημέρα (από τις 3) του σεμιναρίου και διαπίστωσε καταρχάς μια άρτια οργάνωση στη δομή, το στήσιμο και την εκτέλεση, καθώς στον ευρύχωρο και προσεγμένο χώρο του recording / rehearshal studio της Manos Βackline Services είχαν εγκατασταθεί μονάδες KLANG kontroller μπροστά από την καρέκλα του καθενός εκ των συμμετεχόντων. Απέναντί μας βρίσκονταν 3 DiGiCo με την νέα Quantum 338 που αποτελεί το νέο απόκτημα της Manos Βackline Service να κυριαρχεί πληθωρικά στο setup (πλαισιωμένη εκατέρωθεν από την SD10 και τη μικρή αδελφή της 338, την Quantum 225) που όπως μας ενημέρωσε ο Jaap ήδη κάνει ‘θραύση’ στην αγορά).
Ωστόσο, ακριβώς έξω από το χώρο του στούντιο είχε στηθεί μια κανονική τηλεοπτική παραγωγή, καθώς τα σεμινάρια εκτός από δια ζώσης παρουσία συμμετεχόντων, είχαν και ‘ψηφιακές’ συμμετοχές, καθώς μεταδίδονταν και μέσω live streaming σε πλατφόρμα zoom. Στο control room βρισκόταν ο Παύλος Σαπουντζής που εκτελούσε χρέη μεταφραστή για τους on line συμμετέχοντες...
Quantum days 2022
Το σεμινάριο ξεκίνησε με τον παλιό μας γνώριμο Jaap Pronk (DiGiCo Specialist) που ξεκίνησε την παρουσίαση της σειράς Quantum, έχοντας πίσω τους τις ολοκαίνουργιες 338 και 225, αναφέροντας χαρακτηριστικά ότι οι εν λόγω κονσόλες αποτέλεσαν request ηχοληπτών – χειριστών παγκοσμίως, οι οποίοι ζήτησαν από τη DiGiCo (μεταξύ άλλων) περισσότερες εισοδο – εξόδους, ακόμα περισσότερο processing, καθώς και οθόνες που να εξακολουθούν να παρέχουν ευκρινώς πληροφορίες ακόμα και όταν απέναντί τους έχουν ‘κόντρα’ τον λαμπερό Ελληνικό ήλιο!
Ετσι όπως χαρακτηριστικά ανέφερε ο Jaap, πρώτη ήρθε η φιλόδοξη Quantum 338 στις αρχές του 2020, όμως σχεδόν ταυτόχρονα κατέφθασε σε κάθε γωνιά του πλανήτη η πανδημία και τα lockdown…
Παρόλα αυτά, για μια κονσόλα που την θέλουν τόσο η αγορά, όσο και οι χειριστές, το lockdown δεν μπορεί να της διακόψει την πορεία παρά μόνο προσωρινά... Ετσι λοιπόν, τώρα που ξεκινάει το restart σε παραγωγές και Live Touring, η κονσόλα που βασίζεται σε FPGA’s 7ης γενιάς και μια νέα αρχιτεκτονική, αρχίζει να μπαίνει με φόρα σε rider και μόνιμες εγκαταστάσεις..
Στα ατού της η “Ultimate Stadius” προίκα της κάτω από την επιφάνεια εργασίας της (που σημαίνει 32-bit ‘Stadius’ ADC και DAC μετατροπείς, καθώς και θύρες, slots και interfaces για κάθε ψηφιακή ανάγκη), καθώς και οι τρείς 17ιντσες multitouch οθόνες αφής 1000 nit, με ενσωματωμένα meter bridge και soft quick select buttons σε κάθε μιά για γρήγορο και άμεσο χειρισμό κάθε κατάστασης.
Η επιφάνεια εργασίας φιλοξενεί συννολικά 38 touch sensitive faders των 100mm, ομαδοποιημένα σε 3 μπλοκ των 12 fader banks, καθώς και δυο ξεχωριστά user-assignable faders συνοδευόμενα από υψηλής ευκρίνειας metering.
Φυσικά η κονσόλα περιλαμβάνει ως στάνταρ Mustard Processing channel strips, Spice Rack plugin style native FPGA processing options, Nodal Processing και True Solo.
Quantum εκτός των άλλων σημαίνει και ‘επανάσταση’ στο connectivity της κονσόλας. Ετσι, όσον αφορά θύρες και interfaces φιλοξενεί 6 single (στα 48kHz) ή 3 redundant MADI connections, dual DMI slots και ενσωματωμένο UB MADI USB recording interface , 4 stereo AES/EBU in/out, dual DMI card slots, υποστηρίζει dual second generation Optocore loops, καθώς και Waves connectivity μέσω SoundGrid Interface card.
Οσον αφορά τις επιδόσεις της, υποστηρίζει 128 input channels, 64 busses και 24 x 24 matrix, όλα τους με full channel processing…
Quantum 225… “η πιο δημοφιλής κονσόλα που έχουμε φτιάξει»
Εν μέσω covid λοιπόν και ενώ όλοι μετρούσαμε τις πληγές μας, οι πλεον προνοητικοί ανά τον κόσμο προετοιμάζονταν για το restart, όποτε κι αν αυτό γινόταν. Εξ’ ου λοιπόν και οι rental εταιρίες (και όχι μόνο) ζήτησαν από τη DiGiCo τα καλούδια της μεγάλης 338 σε ένα πιο compact, ευέλικτο και ‘οικονομικό’ φορμά. Και κάπως έτσι εγένετο η Quantum 225 που κάνει τα πάντα, απευθυνόμενη σε Foh και monitors, σε στούντιο και μόνιμες εγκαταστάσεις. Διαθέτει μικρότερες διαστάσεις από την 338 καθώς φιλοξενεί μόνο μια 17άρα οθόνη αφής, 25 fader σε δυο ομάδες των 12 έκαστη, καθώς και τη δυνατότητα να διαμορφώσετε στα μέτρα και τις ανάγκες σας την άνω αριστερή πλευρά της κονσόλας με τη βοήθεια του ενσωματωμένου Mounting Bracket. Εκεί μπορείτε να προσαρμόσετε μια ακόμα οθόνη αφής, ένα tablet, laptop, το controller του KLANG κλπ...
Η ‘μικρή’ Quantum 225 υποστηρίζει 72 input channels, 36 busses και 24 x 24 matrix, όλα τους με full channel processing και στάνταρ Mustard Processing channel strips, Spice Rack plugin style native FPGA processing options, Nodal Processing και True Solo (όπως ακριβώς δηλαδή η μεγαλύτερη αδελφή της, η 338).
Υποστηρίζει 8 φυσικές αναλογικές εισόδους και εξόδους, 2 AES I/O (4 channels), 2 redundant MADI in/out στα 48kHz (μπορούν να διαμορφωθούν και σε 4 MADI I/O), 2 loops Optocore (με 504 audio κανάλια σε κάθε μια εξ αυτών, άρα συνολικά ‘τρέχουν’ έως 1,008 Optocore channels of audio και 28 racks).
Η κονσόλα υποστηρίζει επίσης 48-channel UBMADI (άρα μέσω laptop και USB θύρας υποστηρίζει recording και playback 48 καναλιών) και δυο DMI slots για την υποστήριξη της διευρυμένης οικογένειας DMI cards της DiGiCo και βεβαίως Waves connectivity (μέσω SoundGrid processing, υπάρχει πρόσβαση σε 64 x 64 επιπρόσθετα I/O).
Για την Quantum 225 ο Jaap μας ανέφερε χαρακτηριστικά ότι είναι θέμα χρόνοy ν’ αποτελέσει το μεγαλύτερο best seller της DiGiCo, κάτι που αποδείχθηκε στις πρόσφατες παραγγελίες / πωλήσεις του πρώτου 2μήνου του 2022...
Στη συνέχεια ο Jaap μας ξενάγησε στις επιμέρους δυνατότητες των μίξερ, παρουσιάζοντάς μας το Κάθετο και Οριζόντιο workflow της DiGiCo και τη δεδομένη ευελιξία τους, τη λίστα λειτουργιών των Macros που μπορούν να υποστηρίξουν ένα πλήρες remote control σύστημα, τις δυνατότητες του Dual solo bus (για wedge και inears) κλπ.
Είδαμε επίσης το διευρυμένο Aux Nodal menu που είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για μόνιτορ ηχολήπτες και για γρήγορο setup της κονσόλας, τα νεά MQ racks, τα copy audio menu expanded presets, ενώ αναφορά έγινε και στo immersive integration της d&b που ανακοινώθηκε πρίν λίγες ημέρες και από τις δυο εταιρίες, αλλά και η δυνατότητα immersive control για συστήματα της Adamson, κάτι που δεν γνωρίζαμε...
Σημειωτέον ότι το πρωτόκολλο Optocore δίνει τεράστιες δυνατότητες στην κονσόλα και είναι ενσωματωμένο στο μίξερ οπότε δεν απαιτείται controller, ενώ αυτόματο είναι και το clocking του συστήματος με το latency να βρίσκεται στα αμελητέα επίπεδα των 47 nanoseconds…
Και μια είδηση που βγήκε όσον αφορά τα DQ Racks (6U Dante racks) έχει να κάνει με το νέο chip της DANTE του οποίου οι παραδόσεις αργούν, κάτι που σημαίνει ότι η έκδοση DANTE σε ρακ θα έχει κάμποσους μήνες χρόνο παράδοσης (σε αντίθεση με τις MADI και Optocore εκδόσεις που είναι άμεσα διαθέσιμες).
Ιδιαίτερη αναφορά έγινε για τη λειτουργία (και το ‘μαγικό’ μπουτόν) Gain Tracking, καθώς και στην πλέον ‘φρέσκια’ έκδοση λογισμικού V1528 που ‘τρέχουν’ οι κονσόλες.
Ακολούθησε η επίδειξη και περιγραφή του Quantum Processing, με την αναλυτική παρουσίαση του Nadal Processing (αφορά κυρίως τους monitor ηχολήπτες) και της δυνατότητας 2 finger control της κονσόλας και των εξτρά δυνατοτήτων processing του κάθε in/out καναλιού μέσω του Mustrd FPGA Channel Processing που μπορεί να ενεργοποιηθεί σε κάθε κανάλι εισόδου ή εξόδου της κονσόλας, επιπροσθέτως του Standard Processing. Ο Jaap μας παρουσίασε αναλυτικά τα Module 1 (modelller), 2 (φίλτρα και EQ) και 3 (Dynamics), για να ακολουθήσει η περιήγηση στις δυνατότητες του Spice Rack. Είδαμε το Chill 6, τον 6μπαντο κομπρέσορα με τα ανεξάρτητα solos και mute για κάθε μπάντα, καθώς και την ινδική καυτή πιπεριά NAGA 6, δηλαδή το 6band dynamic EQ.
KLANG Binaural monitoring
Μετά το διάλλειμα, τη σκυτάλη από τον Jaap Pronk πήρε ο Phil Kamp της KLANG , ο οποίος έσπευσε να μας ξεκαθαρίσει ότι παρότι η πλατφόρμα της KLANG είναι ευρέως γνωστή ως 3D In Ear Immersive mixing, εντούτοις το σωστό είναι Βinaural mixing…
Στην εισαγωγή του ο Phil μας σύστησε τον τρόπο με τον οποίο ο ανθρώπινος εγκέφαλος προσεγγίζει και επεξεργάζεται τα ηχητικά κύματα. Υπάρχουν λοιπόν 3 βασικοί πυλώνες επεξεργασίας, η Στάθμη, ο Χρόνος και ένας Τρίτος παράγοντας έχει να κάνει με το ακουστικό πτερύγιο του αυτιού μας και την απορρόφηση και ανάκλαση του ήχου με διαφορετικούς τρόπους.
Μας έδωσε διάφορα παραδείγματα, προκειμένου να καταλήξει ότι στα IEM δεν θέλουν να δώσουν απλά τα σήματα σε μια μίξη, αλλά να βάλουν και το μυαλό μας στην επεξεργασία.
Προτεραιότητα στην θέση και όχι στη στάθμη...
Σύμφωνα με τον Phil “η αδυναμία των ‘γραμμικών’ ακροάσεων, μας οδήγησε να προσπαθούμε να κατασκευάσουμε ηχεία, studio κλπ που να έχουν όσο το δυνατόν πιο γραμμική συμπεριφορά και απόκριση».
Αφού μας έφερε παραδείγματα νοητικής ακρόασης και μας ξαναθύμισε παραστατικά τη διαφορά μεταξύ αυτιού (που ελέγχεται από τον εγκέφαλο) και μικροφώνου (που καταγράφει όλους τους ήχους του περιβάλλοντος, δίχως να μπορεί να εστιάσει σε κάποιον). Στη συνέχεια μας ανέλυσε έναν παράγοντα που αποτελεί κυρίαρχη αντίληψη και φιλοσοφία στην υλοποίηση της πλατφόρμας της KLANG: προτεραιότητα στην θέση και όχι στη στάθμη...
Αυτό άλλωστε είναι κάτι που βιώσαμε λίγο αργότερα στις ακροάσεις και αυτό αποτελεί και τη βασικότερη καινοτομία της πλατφόρμας, η δυνατότητα τοποθέτησης της πηγής κυριολεκτικά οπουδήποτε στο πεδίο ακρόασης και στις 3 διαστάσεις.
Η ακουστική κόπωση ήταν ακόμα ένας τομέα που ανέπτυξε ο Phil, φέρνοντας μας ένα απλό παράδειγμα: πολλοί μουσικοί μετά από στερεοφωνική ακρόαση διαρκείας θεωρούν ότι ο monitor ηχολήπτης, κάτι άλλαξε στη μίξη τους, σε στάθμη, σε συχνότητες κλπ. Συνήθως όμως αυτό που αλλάζει είναι η αντίληψη όλων των παραμέτρων της ακρόασης από έναν κουρασμένο εγκέφαλο. Σε immersive, μη στερεοφωνικό περιβάλλον, αυτή η παράμετρος της κόπωσης περιορίζεται σημαντικά.
Στην KLANG άλλωστε, διαπίστωσαν μέσω έρευνας, ότι ακούγοντας 3D, ο εγκέφαλός μας δεν επεξεργάζεται την πληροφορία συνέχεια, οπότε παραμένει περισσότερο ξεκούραστος.
Ελέγχοντας την πλατφόρμα...
Ο Phil περνώντας σε πιο πρακτικά ζητήματα εφαρμογής και ελέγχου του συστήματος της KLANG, αναφέρθηκε στο standalone workflow μέσω οποιασδήποτε κονσόλας και στον Integrated workflow μέσω των ενσωματωμένων χειριστηρίων ελέγχου που φιλοξενούνται στις κονσόλες των σειρών SD και Quantum της DiGiCo και τη δυνατότηα ενσωμάτωσης των controls μέσω των snapshots της κονσόλας…
Στη συνέχεια ακολούθησε η διαδικασία της σύνδεσης και του setup από την αρχή έως το τέλος (από την εισαγωγή IP address έως την τελική δρομολόγηση των σημάτων και τη μίξη, το panning κλπ).
Ακροάσεις, χρήσιμα tips, προσωπικά γούστα και κανόνες (που δεν υπάρχουν...)
Το πιο ενδιαφέρον σημείο της παρουσίασης ήταν φυσικά οι ακροάσεις μέσω KLANG και τα ηχητικά παραδείγματα που μας παρέθεσε ο Phil πρίν περάσουμε στην προηχογραφημένη μίξη που ‘πειράζαμε’ κατά το δοκούν στα kontroller της KLANG που είχαμε μπροστά μας...
Οπως χαρακτηριστκά ανέφερε ο Phil «αν είμασταν Αμερικάνοι θα είχαμε πιο εντυπωσιακό άκουσμα, όμως είμαστε Γερμανοί και μας ενδιαφέρει περισσότερο ο χώρος, καθώς έτσι χαλαρώνει ο εγκέφαλος...».
Ενα συμπέρασμα που εξήχθη επίσης είναι ότι το binaural mix μοιάζει να ακούγεται πιο ‘φωτεινό’. Δεν είναι όμως, απλά η στερεοφωνική ακρόαση ‘μασκάρει’ τις υψηλές συχνότητες μεταξύ τους. Το αποτέλεσμα εδώ είναι απλά πιο ‘καθαρό’.
Στο low end το αποτέλεσμα ήταν εξίσου εντυπωσιακό και ρεαλιστικό συνάμα, καθώς στο stereo mix μπορεί να έχεις ‘γεμάτο’ Bass Drum και Μπάσο, όμως μαζί να ακούγονται ‘φτωχά’.
Αλήθεια, σε στερεοφωνική μίξη που ακούτε μέσω ακουστικών έχετε δοκιμάζει full panning του ηλ. Μπάσου? Αν το έχετε κάνει προφανώς μετά από λίγο (αν όχι ακαριαία) έχετε επανατοποθετήσει το Μπάσο στο κέντρο, διότι το αίσθημα της απώλειας ισορροπίας και της κόπωσης είναι εξαρχής δεδομένο. Κάτι τέτοιοι δεν συνέβη στις 3D ακροάσεις μέσω Klang, καθώς μπορείς άνετα να αντέξεις με το Μπάσο τοποθετημένο οπουδήποτε εκτός κέντρου.
Είναι γεγονός επίσης ότι οι 3D binaural ακροάσεις διέθεταν μεγαλύτερη ακρίβεια όταν ο εγκέφαλός μας προσαρμόζεται σε αυτές μετά από μερικά λεπτά, ενώ το αίσθημα των ξεκούραστων ακροάσεων παραμένει κυρίαρχο ακόμα και μετά από πολύ ώρα.
Φυσικά, η σφαιρική τοποθέτηση των πηγών σε κύκλο και όχι σε ευθύγραμμο άξονα, επιτρέπει μια σειρά από πειραματισμούς που μπορεί να αποδειχθούν κρίσιμοι για τον τρόπο μίξης και ακρόασης. Για παράδειγμα ο Phil μας εκμυστηρεύτηκε ότι προτιμά το reverb στις φωνές να βρίσκεται ‘πίσω’ και όχι ‘πάνω’ ή δίπλα στη φωνή. Επίσης έχει ενδιαφέρον να τοποθετήσετε το Kick drum κανάλι ‘μπροστά’ με τις υπόλοιπες πηγές πιο πίσω.
Γενικά αυτό που μας ανέφερε ο Phil και διαπιστώσαμε από μόνοι μας είναι ότι η διαδικασίας μίξης, pan-αρίσματος και τοποθέτησης των οργάνων αποτελεί μια γρήγορη, εύκολη και κυρίως απολαυστική διαδικασία που οδηγεί σε μια νέα Binaural εμπειρία ακροάσεων. Ως βασικό κανόνα στη διαδικασία τοποθέτησης των πηγών ο Phil έθεσε τον εξής: “δεν υπάρχουν κανόνες» και αυτό είναι που καθιστά την ούτως ή άλλως πρωτοποριακή πλατφόρμα KLANG, ακόμα πιο ενδιαφέρουσα...
Ολοκληρώνοντας την παρουσίαση να επισημάνουμε ότι οι 2 πρώτες ημέρες του 3ήμερου σεμιναρίου απευθύνονταν σε ηχολήπτες οπότε είχαν κοινή δομή θεμάτων με DiGiCo και Klang.
Η 3η ημέρα των σεμιναρίων ήταν αφιερωμένη σε μουσικούς, οπότε το setup άλλαξε, όπως άλλωστε και η δομή της παρουσίασης που περιλάμβανε ως ‘κύριο μενού’ την Immersive 3D πλατφόρμα της KLANG, καθώς και αναλυτική παρουσίαση των καλωδίων της Ιταλικής Reference Cables (των σειρών που προορίζονται για μουσικούς) από τον Παντελή Καριώτη, με διεξοδικά Α-Β test ακροάσεων μεταξύ των καλωδίων, που είχαν ως σκοπό να αποδείξουν στους μουσικούς την κρίσιμη σημασία του καλωδίου στην ηχητική αλυσίδα, καθώς και ότι το καλώδιο μπορεί να αποτελέσει σημαντικό παράγοντα διαμόρφωσης του προσωπικού ήχου ενός μουσικού.
Συνοψίζοντας...
Ακόμα ένα ενδιαφέρον σεμινάριο από την Kariotis Audio & Lighting που επενδύει σε γνώσεις και εξακολουθεί να ανεβάζει τον πήχη συνεχώς (και μάλιστα σε δύσκολες από κάθε άποψη εποχές όπως αυτές που διανύουμε), αυτή τη φορά με την συνδρομή και υποστήριξη του πλέον κατάλληλου χώρου και των υποδομών των εγκαταστάσεων της πάντα φιλόξενης Manos Βackline Services.
Στα πλαίσια του σεμιναρίου είχαμε την ευκαιρία για μια ξενάγηση και παρουσίση των εγκαταστάσεων και του εξοπλισμού από το Μάνο, όμως επιφυλασσόμαστε για μια αναλυτική παρουσίαση στο άμεσο μέλλον, τώρα που έχουν ολοκληρωθεί όλες οι εργασίες και οι υποδομές στους επιμέρους χώρους των εγκαταστάσεων.
Ευχαριστούμε την Kariotis Audio & Lighting για την πρόσκληση, τη Manos Βackline Services για τη φιλοξενία, τους Jaap Pronk και Phil Kamp για τις γνώσεις που μοιράστηκαν μαζί μας και όλους όσους εργάστηκαν και συνέβαλαν στο να υλοποιηθούν αυτά τα πραγματικά ενδιαφέροντα σεμινάρια που παρακολουθήσαμε και στα οποία τηρήθηκαν ευλαβικά όλοι οι επιβεβλημένοι κανόνες υγιεινής ελέω covid...
Περισσότερες πληροφορίες για τις νέες Quantum αλλά και για όσα θέλετε να μάθετε για το KLANG Binaural monitoring, θα σας δώσουν στην Kariotis Audio & Lighting…
