Για άλλη μια φορά τη φετινή χρονιά βρεθήκαμε στις φιλόξενες εγκαταστάσεις της εταιρίας Manos Backline Services για ένα σεμινάριο ψηφιακών μίξερ. Αυτή τη φορά, σειρά είχαν τα ψηφιακά μίξερ της YAMAHA RIVAGE / DM της εταιρίας Φίλιππος Νάκας ΑΒΕΕΤΕ, που μαζί με τους οικοδεσπότες, την Manos Backline Services, διοργάνωσαν αυτό το ενδιαφέρον event.

Μόνο που αυτή τη φορά η προσέγγιση δεν θύμιζε ένα τυπικό σεμινάριο ή μια παρουσίαση προϊόντων, αλλά κάτι ακόμα πιο χρηστικό και διευρυμένο που παρέπεμπε σε ένα δυναμικό system coaching, που εστίασε στο πως οι συμμετέχοντες τεχνικοί και ηχολήπτες θα προσαρμόσουν τις δεξιότητές τους, έτσι ώστε η τεχνολογία των δικτύων και του Dante πρωτοκόλλου να διευρύνει τους ορίζοντές τους και τις δυνατότητες τόσο των ιδίων, όσο και των συστημάτων που χειρίζονται, και κατ’ επέκταση να μειώσει τους χρόνους εγκατάστασης και troubleshooting.

Το σεμινάριο είχε εισηγητή (ή αν προτιμάτε Coach) τον Παναγιώτη Κωστάλα, CA Application Engineer από την εταιρία Φίλιππος Νάκας ΑΒΕΕΤΕ.

6 κονσόλες Yamaha και 416 inputs / 214 outputs
Στο χώρο διεξαγωγής του σεμιναρίου, τόσο εντός όσο και εκτός της αίθουσας του στούντιο, στήθηκε ένα απαιτητικό σε έκταση και δυνατότητες σύστημα, που περιλάμβανε συνολικά 6 ψηφιακές κονσόλες με Stage Boxes και περιφερειακά, μέσα σε ένα ενιαίο Dante δίκτυο το οποίο είχε αδιάληπτη και σταθερή λειτουργία, επιτρέποντας σε οποιαδήποτε συσκευή να επικοινωνήσει με κάποια άλλη.

Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι υπήρχαν περιφερειακές μονάδες διαφορετικών εταιριών στις οποίες το Dante δίκτυο εξυπηρετούσε αρμονικά την διανομή σημάτων, ακόμα και με συσκευές που χρόνιζαν σε διαφορετικά sample rates (48/96kHz).

Ο εξοπλισμός που χρησιμοποιήθηκε ήταν αναλυτικά ο εξής:
YAMAHA PM7, YAMAHA PM5, YAMAHA DM7EX (2 κονσόλες), YAMAHA CL5, YAMAHA QL5, RIO3224D x6 (x2 από κάθε γενιά D1/D2/D3), SENNHEISER EM6000 Dante x2, AVIOM MONITORING D-400 Dante, PC’s με DVS x2, NETWORK SWITCHES, YAMAHA SWP1-16MMF x3, CISCO SG-350, HPE ARUBA.

Ο συνολικός αριθμός φυσικών εισόδων / εξόδων έφτασε τα 416 inputs και 214 outputs.
Φυσικά, οι πρωταγωνιστές του σεμιναρίου ήταν οι ναυαρχίδες RIVAGE PM5 και PM7,  καθώς και η νέα DM7 που αποτελεί ίσως την πιο hot κονσόλα της Yamaha (και όχι μόνο) αυτή τη στιγμή, ενώ σημαντική ‘ατραξιόν’ αποτέλεσε και το πραγματικά ολοκαίνουργιο StageBox RIO-3224D3 που μόλις αφίχθη στη χώρα μας.

Manos Backline Services: η συνεισφορά στην εκπαίδευση και το νέο χρηστικό site
Η παρουσίαση ξεκίνησε με το χαιρετισμό του οικοδεσπότη μας Μάνου Βασιλάκη, ο οποίος αναφέρθηκε στην έμπρακτη και διαρκή συνεισφορά της εταιρίας και των εγκαταστάσεων της, στον τομέα της εκπαίδευσης και της ενημέρωσης τεχνικών και εταιριών, καθώς και φέτος συνεργάστηκαν με πολλούς αντιπροσώπους για την τέλεση σεμιναρίων και την παρουσίαση προϊόντων στους φιλόξενους χώρους της Manos Backline Services, ενώ όπως μας υπενθύμισε τα περισσότερα από αυτά τα νέα και σημαντικά προϊόντα που παρουσιάστηκαν, αποτελούν επενδύσεις της εταιρίας του.
Όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα μίξερ της Yamaha που έχουμε τώρα απένταντί μας. Ο Μάνος ευχήθηκε να βρεθούν και άλλοι αρωγοί και συνεχιστές αυτής του της προσπάθειας που θα πάρουν αντίστοιχες πρωτοβουλίες για να εκπαιδεύουν και να ενημερώνουν τεχνικούς και εταιρίες, ενώ κλείνοντας αναφέρθηκε στο νέο website της Manos Backline Services, που είναι ακόμα πιο ολοκληρωμένο και χρηστικό για όσους επιθυμούν να βρουν ένα μηχάνημα προς ενοικίαση, ενώ μας ξενάγησε και στα βασικά του πεδία. Για παράδειγμα, στα μίξερ  υπάρχει πλήρης παρουσίαση όλων των μίξερ της εταιρίας, με τα ‘κουτιά’ τους, τα περιφερειακά τους, το πόσα κομμάτια είναι διαθέσιμα κλπ…

‘Νέος δρόμος’ για τη Φ. Νάκας 
Όπως μας ανέφερε ο Παναγιώτης Κωστάλας στον πρόλογό του, πρόθεση της εταιρίας Φ. Νάκας είναι να ξεκινήσουν κάτι καινούργιο ως εταιρία, έναν νέο δρόμο, που θα έχει περισσότερες και συχνότερες παρουσιάσεις και επαφή με τους επαγγελματίες του κλάδου με χρηστικά θέματα, tips και πολύ αμφίδρομη επικοινωνία ώστε να ακούνε τους χρήστες των προϊόντων τους και να τους καθοδηγήσουν, συστήσουν, εκπαιδεύσουν στις νέες ψηφιακές τεχνολογίες που έρχονται με καταιγιστικούς ρυθμούς σε όλα τα επίπεδα... Μας ξεκαθάρισε επίση ότι το σημερινό σεμινάριο θα είναι περισσότερο couching, δηλαδή θα ακούσουν τα θέματα των χρηστών και του κλάδου ώστε να πάρουν το καλύτερο δυνατό feedback από τους χρήστες των συστημάτων τους.

Ξεκινώντας ο Παναγιώτης την αναφορά του στις πρώτες ψηφιακές Yamaha και φυσικά στην πρωτοπόρο PM1D που τα ξεκίνησε όλα πρίν από 25 περίπου χρόνια, αναφέρθηκε στους συγχωρεμένους πια, Παζούζου και Μπούφη ως τους πρώτους χειριστές της κονσόλας αλλά και τους πλέον πρωτοπόρους στα μέρη μας εκείνα τα χρόνια καθώς ‘ψάχνονταν’ συνεχώς και τολμούσαν και μάλιστα σε πολύ υψηλό επίπεδο…
Εν συνεχεία αναφέρθηκε στις QL, CL και έφτασε έως την κορυφαία σειρά Rivage και τη νέα και πολλά υποσχόμενη DM7. 
Παράλληλα ως εταιρία μας υπενθύμισε ότι δεν ξεχνάνε το DANTE που ως πρωτόκολλο, το θεωρούν το παρών και το μέλλον και θα το υποστηρίξουν πλήρως.

The Rivage System
H αρχή έγινε από τη ναυαρχίδα και τις μεγάλες Rivage PM series. Εδώ, ξεναγηθήκαμε στα δυο τύπους stage box της σειράς RP series, τα RPio622 και RPio222, και ακολούθησαν οι κάρτες. Πρώτα οι RY κάρτες (RY16-ML-SILK, RY16-DA, RY16-AE) και εν συνεχεία οι HY κάρτες (HY256-TL και HY256-TL SMF, HY144-D Dante με 144in και 144 outputs, HY144-D-SRC, HY128MD και WSG-HY 128 Waves Soundgrid). Είδαμε επίσης όλα τα Dante controllable stageboxes καθώς και τα Dante controllable devices τρίτων κατασκευαστών, όπως τα ασύρματα μικροφωνικά συστήματα της Sennheiser, της Shure (max 24 devices)και της Sony, τους ενισχυτές / επεξεργαστές της Nexo NXamp Mk2, Yamaha PC amps και τα ηχεία της Yamaha DXS-D και DZR-D.
Τέλος σε αυτή την ενότητα είδαμε τα τρία DSP’s του συστήματος Rivage και τις δυνατότητές τους, καθώς και τις συνολικά 5 επιφάνειες εργασίας των μίξερ της σειράς.

H υποδομή του συστήματος Rivage μας απασχόλησε εν συνεχεία με τα main και sub ring, τα 8 RPio ανά ring, το πρωτόκολλο Twin και Dante, η δυνατότητα DSP mirroring κλπ και φυσικά η επεξεργαστική ισχύς της κονσόλας και οι δυνατότητες που μας παρέχει.

Όπως μας είπε ο Παναγιώτης, όλα τα stage box μπορούν να διαχειριστούν το DANTE και να ελεγχθούν οι προενισχύσεις από την κονσόλα.  

Οσον αφορά τα ασύρματα μικρόφωνα που συνεργάζονται με την κονσόλα, μπορούμε στο strip να έχουμε πληροφορίες RF (στάθμη, ποιότητα, σίγαση, στάθμη μπαταρίας κλπ). Εδώ είναι σημαντικό να διασφαλίσουμε πως ότι έχουμε στα χέρια μας ‘τρέχει’ στο τελευταίο firmware…
Τέλος, είδαμε το plugin system της Rivage σειράς με τα 384/518instances και τους περισσότερους από 50 διαφορετικούς τύπους plugin με κορυφαία και θρυλικά εφέ της Rupert Neve, Bricasti, TC Electronic, Eventide κλπ.

Μερικές από τις επισημάνσεις και τα tips...
...που μας έδωσε ο Παναγιώτης Κωστάλας είναι τα εξής:
*Η PM7 υποστηρίζει και 3η οθόνη...
*Η PM's δουλεύουν τόσο με twinlane όσο και με DANTE ταυτόχρονα
*Μια κονσόλα μπορεί να βλέπει ένα οποιοδήποτε ψηφιακό δίκτυο αλλά και ένα υποδίκτυο DANTE, απλά πρέπει να συγχρονιστούμε απόλυτα με το πρωτεύον δίκτυο. Αν το βασικό μας link ανάμεσα στα δυο δίκτυα είναι η κονσόλα, πρέπει το external link να είναι επιλεγμένο (στο Dante controller) για να έχουμε ένα world clock leader σωστά ορισμένο…
*Κάθε φορά που μπαίνει στο δίκτυο μια DANTE συσκευή έχουμε ‘εκλογές’ για το ποιός θα είναι ο leader
*Ο ένας και μοναδικός leader χρονίζει συσκευές και των δυο συστημάτων και στα 48 και στα 96kHz (πχ οι κονσόλες CL και QL λειτουργούν στα 48) 
* Ωστόσο, θέλουμε sample rate converter γι αυτή τη δουλειά εάν θέλουμε να έχουμε σήματα πρός διαφορετικά sample rate
* Είδαμε τις λειτουργίες Scene management, Global paste για μαζικές αλλαγές, Follow function (όπου επιλέγουμε αν θέλουμε το pre level να επηρεάζεται από το fader position), δυνατότητα μαζικής ρύθμισης του digital gain.
* Οσον αφορά το Virtual Soundcheck, στην Rivage επιλέγουμε τα κανάλια που θα συμμετέχουν σε αυτό. Ουσιαστικά δουλεύει εδώ σαν μια in line κονσόλα.
* Οι Rivage εξελίχθηκε πολύ στις μακροεντολές. Εξ’ ου και υποστηρίζουν και broadcast εφρμογές, καθώς και surround περιβάλλον. Υποστηρίζουν επίσης πρωτόκολλα χειρισμού για να βλέπουμε παραμέτρους του συστήματός μας σε εξωτερικά χειριστήρια
* Υποστηρίζει επίσης immersive sound εφαρμογές όπως το L-ISA της L-Acoustics και το AFC της Yamaha
* Σημειωτέον ότι πρέπει πάντα να προσέχουμε το latency όσον αφορά το processing (εκδικά αν τα busses συνδέονται με outboard effects και plugins)
* Οσον αφορά το monitoring, επιλέγουμε τι θα ακούμε και οι ρυθμίσεις το καθιστούν ως ένα υποτυπώδες σύστημα ενδοεπικοινωνίας, που μπορούμε να μιλάμε σε συγκεκριμένες ομάδες.
* Ο offline editor στις Rivage και DM είναι το περιβάλλον της κονσόλας. Ουσιαστικά, αν μάθεις τον editor έχεις μάθει την ίδια την κονσόλα.
* Τheater Mode - στο θέατρο ως γνωστόν διαφέρουν οι απαιτήσεις. Υπάρχει 4πλό σετ επεξεργαστών ανα κανάλι (EQ/DYN1, DYN2). Είναι μια προαιρετική δυνατότητα, ωστόσο στην επέκταση της κονσόλας DM7 είναι ήδη μέσα.

Η σειρά DM7
Η εν λόγω σειρά DM περιλαμβάνει συνολικά 2 κονσόλες, δηλαδή την DM7 και DM7C με μια προσθήκη control extension για όποιον την επιλέξει...

Η μεγαλύτερη της σειράς DM7 υποστηρίζει 120 mixing channels και 48mix busses + 12 matrix + 2 stereo. Διαθέτει virtual rack (64 instances), FX rack (16 devices), EQ rack (32 devices), Dugan (64 κανάλια). Στην επιφάνεια εργασίας της φιλοξενεί 28 faders (12+12+4), δυο οθόνες αφής 12,1 ιντσών και μια μικρότερη 7 ιντσών. Υποστηρίζει 32 φυσικά input (M/L) + 16 outputs, καθώς και 144 x 144 Dante και 4 θύρες AES/EBU (2 in/2out), 1 PY slot, Network, GPI και redundant power supply…

Υπάρχουν και τα μικρότερα μοντέλα DM7 Compact, καθώς και το module DM7 Control που αποτελεί hardware extension για το αριστερό ή δεξί τμήμα της κονσόλας και μεταξύ άλλων εμπεριέχει 2 ακόμα faders, jog wheel και surround / Immersive control μέσω joystick.

Είδαμε τα Dante devices που υποστηρίζουν τη σειρά DM7 (RIO, TIO κλπ), τα Rack και εφέ units, περιηγηθήκαμε στο Dugan automixer, στη διαχερίριση σκηνών, στις διάφορες δυνατότητές της όπως split mode, follow function, virtual soundcheck, show files, καθώς και στο software και το external control (DM 7 Editor, Stagemix, monitor mix, OSC server και ProVisionaire).

Ιδού και μερικά ακόμα χρηστικά tips & επεξηγήσεις από τον Παναγιώτη…
* Υπολογιστική ισχύς / επεξεργασία βρίσκεται μέσα στην PM7 γι αυτό είναι και βαρύτερη
* Η βασική σύνθεση του DSP RX της PM5 με έξτρα κάρτα 2πλασιάζει τα κανάλια
* Το DSP R10 καταργείται και δίνει τη θέση του στο DSP RX που καλύπτει και την PM 10
* Το capacity με την επέκταση μπορεί να φτάσει στα 288ch
* Dun Dugan είναι ένα μίξερ μέσα στο μίξερ, δεν πρόκειται απλά για ένα εξελιγμένο gate, αλλά για κάτι πολύ πιο έξυπνο και αποτελεσματικό
* DM7 Compact – σε επίπεδο δυνατοτήτων η μικρή Compact κάνει ότι ακριβώς κάνει και μια CL5
* Ολες έχουν 2πλά τροφοδοτικά
* Κάθε DM7 έχει κι ένα RIO μέσα της, άρα κάθε analog input port του μίξερ γίνεται distribute στο δίκτυο
* Για τη λειτουργία split mode για δυο χρήστες, είναι σημαντικό να έχουμε λάβει τις αποφάσεις εξαρχής. Σε split mode αλλάζουν χρώμα οι δυο περιοχές της κονσόλας για να βλέπει εύκολα ο χρήστης το που δουλεύει κάθε φορά. Οτι σώζεται σε split mode μένει εκεί... 
*Οι σκηνές είναι στάνταρ 500, δεν διπλασιάζονται
* Η DM7 υποστηρίζει και φουλ στουντιακή χρήση με DAW Hue remote controll
* Η δρομολόγηση και το virtual soundcheck είναι ακριβώς όπως και στη Rivage
* Οτι κάνεις με 3 κινήσεις στη Yamaha, για την εταιρία θεωρείται αργό. Υπάρχουν bookmarks για όποιες σελίδες θέλουμε να φέρουμε άμεσα στην οθόνη μας
* Ο Παναγιώτης μας έδειξε πως η κονσόλα μπορεί να ελέγξει τα ασύρματα μικρόφωνα και να δούμε τις διαθέσιμες RF πληροφορίες που τα αφορούν σε αυτήν... χωρίς να χρειάζεται να φύγουμε από την κονσόλα...
*Σημειωτέον η DM7 δεν διαθέτει το Bricasti εφέ της Rivage, ενώ οι 500 σκηνές υποστηρίζουν ξεχωριστά fade times και φίλτρα focus
*Ως γνωστόν με κάθε κονσόλα παίρνουμε το Nuendo Live, ένα από τα πιο γρήγορα DAW's για Live εγγραφές και virtual soundcheck

Κεφάλαιο DANTE
Εδώ ο Κωστάλας όπως καταλάβαμε θα μπορούσε να μας μιλάει όχι απλά ώρες, αλλά μέρες ολόκληρες για το εν λόγω δημοφιλές πρωτοκόλλο, καθώς ιδιαίτερα αυξημένο ήταν αντίστοιχα και το ενδιαφέρον και οι ερωτήσεις των συμμετεχόντων τεχνικών.
Το κεφάλαιο DANTE αποτελεί ένα τεράστιο topic από μόνο του και παρότι ολοένα και περισσότεροι τεχνικοί ‘παίρνουν’ τα διάφορά Level της πλατφόρμας, οι απορίες είναι ολοένα και περισσότερες ειδικά στο πρακτικό πεδίο.
Ο Παναγιώτης μας έδωσε κι εδώ μερικά βασικά και χρήσιμα tips που θα γλιτώσουν πολλούς από ‘μπλεξίματα’ (όπως π.χ ότι σε μια DANTE συσκευή για να την αναβαθμίσουμε θα πρέπει να αναβαθμιστεί και το firmware του DANTE chip) μέσα από τον περιορισμένο χρόνο της παρουσίασης, ωστόσο, το τεράστιο ενδιαφέρον που υπήρξε νομίζω ότι επιβάλλει την συστηματικότερη τέλεση σεμιναρίων και παρουσιάσεων σχετικά με το Dante (υπενθυμίζω ότι η εταιρία Φ. Νάκας αντιπροσωπεύει την Audinate στα μέρη μας, ενώ και η Yamaha αποτελεί έναν από τους βασικότερους υποστηρικτές του πρωτοκόλλου) προκειμένου όλοι όσοι το χρησιμοποιούν να λύσουν τις απορίες τους, να διευρύνουν τις γνώσεις τους και παράλληλα να αποκτήσουν περαιτέρω κίνητρο εκμάθησης όλο και υψηλότερων Level.

Αναμένουμε λοιπόν με ενδιαφέρον τα επόμενα σεμινάρια / παρουσιάσεις / χρηστικών coaching που απ’ ότι καταλάβαμε θα είναι πιο πυκνά και με συγκεκριμένες θεματικές ενότητες και θα αποτελέσουν τμήματα μιας συνολικής εκπαίδευσης και επαφής της εταιρίας Φ. Νάκας με την AV κοινότητα στα μέρη μας.

Ευχαριστούμε τις εταιρίες Φ. Νάκας και Manos Backline Services για την πρόσκληση και τη φιλοξενία και τον…coach Παναγιώτη Κωστάλα που μοιράστηκε μαζί μας τις γνώσεις και την εμπειρία του από την ψηφιακή τεχνολογία. Ραντεβού στα επόμενα…